Aeonyum (Aeonium) Bakımı ve Çoğaltılması

Aeonyum, rozetlerinde son derece parlak, mumsu yaprakları olan, yaklaşık 35 sukulent bitki türünü içeren bir cinstir. Türleri arasında, yavaş büyüyen Aeonium tabuliformeden (fincan tabağı bitkisi) ve yalnızca birkaç santim büyüyen Aglaia smithee’den tutun da Aeonium arboreum (ağaçsı arboreum/kaynana yumruğu), Aeonium valverdense ve Aeonium holochrysum gibi boyu birkaç metreye kadar uzayan bitkiler mevcuttur.

Rozetlerin yapraklarındaki yuvarlak yapı öylesine kusursuzdur ki bu türler bazen yapay bitkilerle karıştırılır. Bitkiyi ayırt edici kılan bu rozetler tek renk olabildiği rozetlerin gibi beyaz, sarı, kırmızı ve yeşilden oluşabilen rengârenk versiyonları da mevcuttur. Rozetlerin ortasından demet halinde küçük, yıldız biçimli çiçekler büyür. Ancak bu çiçeklerin özel bir şaşaası yoktur.

Aeonyum, bahçenize dilediğiniz zaman ekebileceğiniz bir bitkidir. Bu bitki türü oldukça yavaş büyür. Öyle ki, bitkinin rozetinden küçük çiçek salkımları üretmesi beş yıl kadar sürer. Aeonyumların çoğu monokarpiktir. Yani, yalnızca bir kez çiçek açarlar ve sonra ölürler. Ne var ki, filizleri çoğalmaya devam eder.

Aeonyum Bakımı Nasıl Yapılır?

Aeonyumlar, uzun ömürlü bitkiler olarak sıcak iklim bölgelerinde toprakta büyüyebilir. Gelin görün ki, bu bitkiler saksı bitkileri olarak verandalarda ya da balkonlarda da yaygın olarak büyütülür. Soğuk bölgelerde ise bu bitkilerin saksıda büyütülmesi ve donmadan içeri alınması gerekir. Aeonyum, bahçede diğer bitkilerle birlikte bakıldığı zaman epey ilgi ister. Bu bitkinin uzun türleri çalı gibi olduklarında bonzai gibi görünürler. Şayet sapları gereğinden fazla uzayacak olursa onları budayabilirsiniz. Böylece, çok geçmeden yeni kökler oluşacak ve yeni bitkiler çıkacaktır. Siz de bitkilerle donattığınız yeri kısa sürede dopdolu hale getirebilirsiniz.

Aeonyumlar suyu yapraklarında ve saplarında depoladıklarından kök sistemleri oldukça sığdır. Kuru toprak isteyen diğer sukulentlerin aksine, Aeonyumlar topraklarını fazla ıslak olmayacak şekilde nemli tercih ederler. Saplarıyla kök üretebilirler. Bunu bitkinizin saksısından taşması da saplarının düşüp toprağa değmesi durumunda fark edebilirsiniz. Köklerin kurumamasına dikkat etmelisiniz. Sap kökleri zaten dökülen parçaları çok geçmeden yeni bitkilere dönüştürecektir. Sapları uzayan dallar, rozetlerin ağırlığından dolayı devrilip çıt diye kopmaya eğilimlidir. Böyle bir şey olursa kırılan sapları yeniden dikebilirsiniz.

Işık

Sukulentlerin pek çoğunda olduğu gibi Aeonyumlar da günün büyük bölümünde güneş gördüğü zaman güzel büyür. Kavurucu sıcaklarda ve çöl koşullarında bitkiyi az da olsa gölgede bırakmak gerekebilir. Bitkinize evin içinde bakıyorsanız onu parlak ancak doğrudan maruz bırakmayacağınız bir ışığı görecek şekilde yerleştirebilirsiniz.

Toprak

Kumlu toprak ya da perlit içeren sıradan bir bitki karışımı, sukulentler ve kaktüsler için özel olarak hazırlanmış bir karışımdan çok daha iyidir. Ne de olsa, Aeonyumlar biraz nem ister. Bu bitki yoğun topraklı bir tarlada büyütülüyorsa toprak porozitesini artırmak adına toprağa turba yosunu katmakta fayda vardır.

Sulama

Kışın toprağının üstünü kuru gördüğünüzde bitkiyi sulayın. Parmağınızı toprağa birkaç santim batırarak ıslaklığı test edebilirsiniz. Parmağınızın ucunun kuru olduğunu hissederseniz bitkiyi sulayabilirsiniz. Bu bitkiler diğer pek çok sukulentten daha fazla nem ister. Ama toprağın aşırı nemli olması veya bitkiyi ıslak toprakta bırakmak bitki kökünün çürümesine neden olur.

Isı ve Nem

Bu bitkiler Akdeniz iklimini tercih eder. Yani, fazla sıcak, fazla soğuk ve fazla kuru olmayan bir iklimi… Pek çok Aeonyum türü, Amerika’nın Teksas, Kaliforniya, Louisiana, Florida vb. güney bölgelerinde soğuğa karşı dayanıklıdır (9/11). Aeonyumları nemli ve gölgeli toprakta yetiştirmek onların yüksek ısıda büyümesini sağlar. Ne var ki, bu bitkilerin asıl büyüdüğü dönem kış ile ilkbahar arasıdır. Bu dönemde ısı oldukça düşüktür (18-24 santigrat derece) ve hava nemlidir. Bu bitkilerin yazın durgunlaştığı ve aşırı sulamaya ihtiyaç duymadığı bilinir. Elbette, haddinden fazla kuruluğun yaşandığı şartlar bu duruma dahil değildir.

Gübre

Bitkinizi büyüme dönemi boyunca hemen hemen her ay yarı güçlendirilmiş dengeli gübreyle besleyin. Bitkiniz durgunlaştığında ise onu beslememelisiniz.

Aeonyum Türleri

• Aeonium arboreum (Ağaçsı arboreum/Kaynana yumruğu): Son derece yaygın görülen bu bitkinin dallanan saplarında parlak yeşil rozetleri vardır. Çalı gibi görünen bu bitkinin boyu bahçede 2 metreye, saksıda ise 1 metreye kadar çıkabilir.
• Aeonium arboreum“Atropurpureum” (Mor renkli arboreum): Boyu 1 metre ile 1,5 metre arası değişen bu bitki türünün rengi, parlak ışığa maruz bırakılarak büyütüldüğünde bordomsu görünür.
• Aeonium arboreum“Zwartkop” ya da “Siyah Gül” (Karaağaç Aeonyum): Bu bitki türünün oldukça koyu, şarabı andıran bordo ya da siyaha çalan yaprakları vardır. Bu tür de diğerleri gibi oldukça büyüktür.
• Aeonium“Garnet” (Nar kırmızısı Aeonyum): “Zwarkop” ve A. tabuliforme melezi olan bu bitkinin orta kısmı yeşil, uçları ise koyu kırmızıdır.
• Aeonium davidbramwellii“Sunburst” (Bakır fırıldak): Bu bitkinin boyu nispeten daha kısa olmakla birlikte 30 ila 60 santimetre arasında değişmektedir. Uçuk sarı, beyaz ve yeşil çizgili rozetleri ise 30 santimetreye kadar uzayabilir. Yapraklarının uçları pembemsidir.
• Aeonium haworthii“Tricolor” ya da “Kiwi” (Üç Renkli Aeonyum/ Kivi Aeonyum): Çabuk büyüyen ve 60-90 santimetreye kadar uzayan bu bitkinin 10 santimlik çiçekleri vardır. Bu çiçeklerin ortası, bitki büyüme dönemindeyken uçuk sarı, olgunlaştığında ise kırmızı ve yeşil bir renge sahiptir.

Aeonyumun Çoğaltılması

Pek çok sukulent gibi Aeonyumlar da budandıkları zaman kolaylıkla çoğaltılabilirler. Bitkiden düşen saplar bile bitkinin etrafındaki toprakta çabucak kök verebilir.

1. Bitkiyi budamanızı sağlayacak oldukça keskin ve temiz bir aletle yaprak rozeti taşıyan genç bir sap parçasını kesin. Kestiğiniz kısmı kuru, sıcak ve gölge alan bir yerde yaklaşık üç gün boyunca bekletin. Bu sayede, kesilen kısım iyileşecektir. (Yeni budanan bir bitkinin yüzeyinde oluşan yumuşak doku (kallus) bu noktada önemlidir; zira kesilen kısım ekildiğinde kökün kurumasını sağlar.)
2. Drenaj delikleri olan küçük bir saksının yarısını normal saksı toprağı ile yarısını da kaktüsler/sukulentler için hazırlanan toprak karışımı ile doldurun. Kestiğiniz kısmın koparılmış, sertleşmiş bölümünü toprak karışımına yerleştirin. Bu parçanın dik durmasını sağlayacak kadar derine yerleştirmeniz yeterli olacaktır. Ardından, dolaylı parlak ışık alan bir yere saksıyı koyun ve haftada bir kez azıcık sulayın.
3. Bitkiniz kökleri güçlenince toprağın üstündeki 5 santimlik bölümünü sulamadan önce kurumaya bırakın. Gerekirse bitkiyi daha geniş bir kaba yeniden dikebilirsiniz.

Aeonyumu Saksıya Dikme ve Saksı Değişimi

Aeonyumlar saksıda yetiştirmek için idealdirler; çünkü çok az toprak isterler. Saksılar sayesinde bu bitkinin eşsiz özelliklerine daha yakından bakma fırsatı da bulursunuz. Bu sayede, bitkinizin büyümesi için gereken şartları da daha iyi kontrol edebilirsiniz. Fazla nemli ve yağmurlu bölgelerde bitkinizi sulamanız gerekmez bile. Suyun birikmesini ve kökün çürümesini önlemek için drenaj deliği olan saksıları tercih etmelisiniz. Gereken nem seviyesini muhafaza etmek için suyunu çabucak kaybeden sukulent/kaktüs karışımından ziyade sıradan bir toprak karışımı kullanmanızda yarar vardır.

Aeonyumunuzu saksıda büyütüyorsanız her iki-üç yılda bir taze toprak karışımı ile saksısını değiştirin.

Yaygın Görülen Haşereler

Aeonyumlarda yaprakbiti, pamuklu bit, akar ve pul gibi tipik istilacılar görülür. Bununla birlikte, gözünüzü dört açmanızı gerektirecek bir haşere türü daha vardır: karıncalar. Yaprakbitleri ve pamuklu bitler, sukulentleri karıncalar için cazibeli hale getiren şekerli maddeler salgılar. Sert tomurcuklarla veya rozet yapraklarıyla karıncaları sukulentlerden arındırmak pek kolay değildir. Tek şansınız, bitkilerin hemen yanına karıncaların ilgisini çekecek karınca yemleri koymaktır.

Karıncaları def ettikten sonra diğer haşerelerden kurtulmaya odaklanabilirsiniz. Bu haşerelerden bitkinizi arındırmak için elinize içi su veya hafif bir böcek öldürücü sabun dolu bir şişe alıp bitkinize püskürtebilirsiniz.

Aeonyumlarda Yaygın Olarak Rastlanan Sorunlar

Bu sukulent cinsinin bakımı aynı anda hem kolay hem de çetrefillidir; zira normal davranışlarından bazıları bitkinin öldüğünü düşünmenize yol açabilir. İşte, Aeonyum bakımında dikkate almanız gereken birkaç önemli husus:

Aeonyumlarda Yaprak Dökülmesi

Rozetin alt yapraklarının dökülmesi son derece normaldir. Rozet birazcık kapanabilir de. Bitki ölüyor gibi görünse de muhtemelen yalnızca durgun bir dönem geçiriyordur. Durgunluk dönemi yazın görülür. Bitkinizi dinlenmeye bırakın ve ona yardım etmeye çalışmayın. Durgunluk evresi, bitkinin saplarını budamak için de iyi bir zaman değildir.

Bununla birlikte, aynı davranış yazın bitkiniz aşırı ısındığında ve susuz kaldığında da görülebilir. Aşırı ısıda bitkinizin yaprakları fazla su kaybını önlemek için kıvrılabilir. Rozetin kapanmasına ya da yaprakların dökülmesiyle birlikte kıvrılmasına bakarak bitkinizin stresli olup olmadığını anlayabilirsiniz. Durumun tam da böyle olduğunu düşünüyorsanız bitkinize bir bardak su verin ve yapraklar dökülmeye devam etse de rozetler az da olsa açılıp düzeliyor mu diye bir bakın.

Yaprakların Güneşte Yanması

Bitki çok fazla güneş ışığına maruz bırakılırsa yaprakları yanacaktır. Bu durumda, kavrulan yapraklarını alabilir ya da yaprakların kendiliğinden dökülmesini bekleyebilirsiniz. Bitkinizi daha az güneş ışığı alan bir yere taşımanızda yarar vardır.

Aeonyumların Dallarının Solması

Şayet esas bitkisi çiçeklenen ve dallanmaya başlayan bir Aeonyumunuz varsa dalı ölüyor gibi görünebilir. Muhtemelen ölüyordur. Bitkinizi, rozetin ve çiçeklerin çoktan açmış olduğu baş kısmını keskin ve temiz bir budama makasıyla keserek kurtarabilirsiniz. Başlangıçta pek hoş görünmeyebilir. Ancak dalın üzerinde, büyümeye ve en nihayetinde çiçeklenmeye devam edecek bebekleri (filizleri) olmasında yarar vardır.

Sık Sorulan Sorular

Aeonyumlar Kolay Büyür mü?

Büyümeleri için elverişli koşulları sağladığınız takdirde Aeonyumları şımartmanız pek gerekmez. Hatta, bu bitkilerin ihmal edildikleri zaman gayet sorunsuz bir şekilde büyümeye devam edildikleri görülmüştür. Öte yandan, onları kavurucu güneşten gölgeye almanız ve sonra tekrar güneşe koymanız elzemdir. Bu süreçte bitkilerinizi sulamanız ve hava sıcaklığı haddinden fazla düştüğü vakit içeri taşımanız da aynı derecede önem taşır.

Aeonyumlar Ne Kadar Hızlı Büyür?

Bu sukulent türü yavaş büyür. Beş yıla kadar sarı veya beyaz çiçekçikler üretmeyebilirler bile.

Aeonyumların Ömrü Ne Kadardır?

Aeonyumların çoğu (hepsi değil) monokarpiktir. Yani, rozetinin ortasından çiçeklendikten hemen sonra ana bitki ölür. Bununla birlikte, ana bitkinin yanları filizlendiyse bu filizler yaşamaya devam eder. Hatta, bitkiyi sonsuza dek canlı tutacak başka filizler üretmeye devam ederler.

Aeonyum Türü Evin İçinde Bakmaya Uygun mudur?

Aeonyumlar hem içeride hem de dışarıda yetiştirilebilir. Aşırı sulamadan kaçındığınız sürece bu tür, ideal bir ev bitkisidir.

Aeonyumlar ile Küçük Etli Bitkiler (Hens and Chicks) Arasında Ne Fark Vardır?

Aeonyumların etli yaprakları bu türü diğer birkaç sukulent bitkisine oldukça benzer kılar. Özellikle de epey popüler olan ve “civcivli tavuklar” (küçük etli bitkiler) grubuna dahil olan Sempervivum’a… Her iki tür de monokarpiktir. Ne var ki, Aeonyumların düz, kaşık biçimli yaprakları varken Sempervivum bitkileri daha yuvarlak görünümlü, sivri uçlu yapraklara sahiptir.