Akşam sefası (Mirabilis jalapa), çiçek açan, gür, çok yıllık bir bitki türüdür. Bu yumru köklü bitkilerin dallanan saplarının üzerinde uçları hafif sivri olan, oval biçimli yaprakları vardır. Akşam sefası bitkisi, ismini çiçeklenme şeklinden alır. Bu bitkinin eşsiz çiçekleri akşam üstü, genellikle saat 16:00 civarı açar ve ertesi sabaha kadar da öyle kalır. Yaklaşık 5 santimetre boyundaki, trompet biçimli çiçeklerinde beş adet taçyaprağı göze çarpar. Bu çiçekler çeşitli renkler sergileyebilir; fakat çoğunlukla pembe ve kırmızı renklerde oldukları görülür. Çok sayıda renkte açabilen akşam sefası çiçeklerinin kimi zaman ebruli veya çeşitli desenlere sahip olabildikleri bilinmektedir. Çabucak büyüyen bu bitki bahçede genellikle serpilir ve yayılır. Dikim için ideal zaman ilkbahar aylarıdır.
Akşam sefası çiçeğinin bütün kısımlarının insanlar ve evcil hayvanlar için zehirli olduğunu unutmamakta yarar vardır.
Akşam Sefası Bakımı
Akşam sefası çiçekleri öğleden sonra geç saatlerde ve akşam saatlerinde açtığından onları rahatça görebileceğiniz ve emsalsiz kokularını doya doya içinize çekebileceğiniz, veranda tarzı bir yere dikmeniz en iyisidir. Çiçek tarhlarında ya da evde/balkonda saksıların kümelendiği bir yerde sorunsuzca büyüyen bu bitkiler diğer bitkilerin arasına güzelce karışıp onlarla çok iyi geçinirler.
Akşam sefası çiçeğinin bakımı son derece basittir. Yaşadığınız bölge fazla yağış almıyorsa bitkilerinizi düzenli olarak sulamalı ve büyüme dönemleri boyunca beslemelisiniz. Bitkilerinizi ayrıca taze ve sağlıklı görünmeleri için az da olsa budamanız gerekir.
Işık
Akşam sefası tam güneşte serpilen bir bitkidir. Bu da, çoğu zaman günde takriben en az altı saat boyunca güneş ışığı alması gerektiği anlamına gelmektedir. Bu bitkiler kısmen gölgeye karşı da toleranslı olsalar bile fazla gölgelik alanlarda uzun ve ince bacaklı bir görünüme kavuşabilir ve pek fazla çiçeklenmezler.
Toprak
Bu bitkiler çok çeşitli toprak tiplerinde büyüyebilirler. Yine de, verimli, tınlı, iyi drene edilmiş bir toprak onlar için ideal olacaktır. Nötr-kısmen asidik toprak pH’ı ise akşam sefasına en uygun değerdir.
Sulama
Bu bitkilerin kuruyup solmalarına izin vermemelisiniz. Topraklarının en üstündeki 2,5-5 santimetrelik kısım kuruduğunda hemen sulama yapmalısınız. Ne var ki, aşırı sulamadan da kaçınmalısınız; zira sulu toprak kök çürümesine neden olabilir. Bitkilerin etrafını malçlamanız topraklarının yeterli derecede nemli olmasına destek olabilir. Saksıda yetiştirilen bitkiler genellikle bahçede yetiştirilenlere kıyasla daha düzenli sulamaya ihtiyaç duyarlar.
Isı ve Nem
Akşam sefası çiçekleri ılıman havalarda coşarlar ve kendileri için belirlenen dayanıklılık kuşaklarının dışında kalan soğuk iklimlerde çoğunlukla tek yıllık olarak yetiştirilirler. Toprakları yeterince nemli kaldığı müddetçe nem bu bitkiler için pek sorun teşkil etmez.
Gübre
İlkbaharda dengeli gübre ile bitkinizi beslemeli ve bu işleme sonbahar gelinceye kadar ayda bir kez olacak şekilde devam etmelisiniz. Ne var ki, toprağınız zaten verimliyse bitkinize yalnızca tek bir ilkbahar döneminde gübre vermeniz yeterli olabilir.
Akşam Sefası Türleri
Akşam sefası çiçeğinin birkaç türü mevcuttur:
- Mirabilis jalapa“Alba”: Kendi kendine tohum saçan bu beyaz renkli türün turunçgilleri andıran hafif bir kokusu vardır.
- Mirabilis jalapa“Jingles”: Küçük, çok renkli çiçekler açan bir türdür.
- Mirabilis jalapa“Kaleidoscope”: Bu türün pembe, sarı ve beyaz tonlardaki, çok renkli çiçeklerinde ilginç benekler ve çizgiler göze çarpar.
Budama
Bitkinizin daha gür büyümesini ve daha fazla çiçeklenmesini teşvik etmek adına bitkinizin esas sürgününü gençken budayın. Kurak havalarda, bitkiler biraz pejmürde bir görünüme büründükleri zaman üçte bir kadar bir bölümlerini budamak onları canlandıracaktır.
Tohumdan Yetiştirme
Bu bitkilerin tohumları ilkbaharda, don tehlikesi geçtikten sonra doğrudan bahçeye ekilebilir. Çimlenme açısından en iyi sonucu almak için tohumları geceden suya yatırın. Ardından, onları bahçenizdeki toprağın yaklaşık 6,5 mm derinine ekin. Tohumları bölgenizde beklenen son don tarihinden takriben altı ila sekiz hafta önce evde ekmeniz de mümkündür. Bu durumda, tohumlarınızı tohum ekmek için hazırlanan bir toprak karışımının yaklaşık 6,5 mm derinine ekebilir ve bir ışık kaynağının yanına koyabilirsiniz. Fidelerin belirmesini beklerken toprağı nemli tutmalı ancak fazla sulu hale de getirmemelisiniz.
Buna ek olarak, sonbaharda tohuma kaçmalarına müsaade ederseniz bilhassa sıcak bölgelerdeki bahçelerde kendi kendilerine tohumlarını saçmaları epey olasıdır. Dilerseniz fideleri kolaylıkla köklerinden söküp başka bir yere taşıyabilirsiniz.
Kışlatma
Sonbaharda akşam sefasının çiçeklenme süreci tamamlandığında yumru kökler kazılıp çıkarılabilir ve kışın serin (fakat dondurucu olmayan), karanlık bir yerde muhafaza edilebilir. Ardından, onları bir sonraki ilkbaharda, aşırı soğukları atlattıktan sonra yeniden ekebilirsiniz. Şayet akşam sefası için belirlenen dayanıklılık kuşaklarından birinde yaşıyorsanız yumrular kışın toprakta da kalabilir.
Yaygın Görülen Hastalıklar
Akşam sefası çiçekleri haşerelere ve hastalıklara karşı son derece dirençlidir. Bununla birlikte, pas hastalıkları (beyaz pas ve kahverengi pas) ve yaprak lekelenmesine neden olan bazı hastalıklar yapraklara zarar verebilir. Bitkilerin, pas bakterilerine yatkın olan kısımları için bileşik zararlı organizma denetimi uygulamalarına başvurmanız gerekebilir. Hastalıklı bitkileri atmak, muhafaza edebileceğiniz yumrulara mantar ilacı sürmek ve bitkilerin yerlerini yıldan yıla değiştirmek bu uygulamalara örnek verilebilir.
Akşam Sefası Çiçeğini Açması İçin Teşvik Etme Yöntemleri
Akşam sefası çiçekleri her yıl takriben haziran ayından sonbaharda donun görülmeye başladığı döneme kadar kolaylıkla açarlar. Bu bitkinin boru biçimli çiçeklerinin limonu andıran, tatlımsı bir kokusu vardır. Akşam sefası bol bol çiçeklenen bir bitki olduğu için bu bitkinin solan kısımlarını koparmak neredeyse imkânsızdır. Bu durum esasında sorun teşkil etmez; zira bu bitkiler çiçeklenmeyi sürdürmek için solan kısımlarının koparılmasına ihtiyaç duymazlar. Bitkinizin yıldan yıla güzelce çiçeklenmesini garantilemenin en iyi yolu genellikle ona yeterli derecede ışık vermektir.
Akşam Sefası Çiçeğinde Yaygın Görülen Sorunlar
Hoşlarına giden şartlarda yetiştirildikleri takdirde bu bitkiler genellikle sağlıklıdır. Ne var ki, vasatın altında kalan ortamlarda bazı yaygın sorunlar görülebilir.
Yaprakların İçe Doğru Kıvrılması
Hem haşereler hem de hastalıklar bitkilerin yapraklarının kıvrılmasına yol açabilir. Yaprakbitleri, akşam sefasının yapraklarının içe doğru kıvrılmasına yaygın olarak neden olan istilacılar arasındadır; zira bu ufacık haşereler yaprakların içinde bulunan özü emip bitirirler. Bu haşerelerden kurtulmak için bitkinize hortumdan bolca su püskürtebilir veya böcek öldürücü sabunlardan yararlanabilirsiniz.
Çiçeklenmeme Sorunu
Bitkiniz hiç mi hiç çiçeklenmiyor gibi görünüyorsa bu durumun sebebi ısı olabilir. Akşam sefası çiçekleri genellikle saat 16:00 civarı açmalarına rağmen hava aşırı derecede sıcaksa akşam geç saatlere kadar bekleyebilirler de. Dolayısıyla, bitkinizin geceleyin çiçeklenme ihtimali hâlâ mevcuttur; siz görmezsiniz belki de. Besleyici değeri çok düşük olan topraklar da çiçeklenmeme sorununu ortaya çıkarabilir. Toprağınızın yeterince fosfor içerip içermediğini öğrenmek için onu test ettirmenizde yarar vardır; zira fosfor çiçeklenmeye destek olan bir maddedir.
Sıkça Sorulan Sorular
Neden Bu Bitkiye “Akşam Sefası” Denmektedir?
Bu bitki, adını öğleden sonra geç saatlerde veya saat 16:00 civarında çiçeklenmesi dolayısıyla almıştır. Akşam sefası çiçeklendikten sonra çiçekleri ertesi sabaha kadar solmadan durabilir.
Akşam Sefası Çiçeğinin Bakımı Kolay mıdır?
Akşam sefası çiçeğini beslemek ve sulamak basittir ve çok fazla vaktinizi almaz. Bu bitkiler ayrıca az miktarda budanmaya da ihtiyaç duyarlar.
Akşam Sefası Çiçeği Ne Kadar Hızlı Büyür?
Akşam sefası çiçeği uygun şartlar altında çabucak büyür ve serpilir.
