Beyin kaktüs (Stenocactus multicostatus), yüzeyinin, beynin kıvrımlarını andıran, dalgalı kaburgalara sahip bir yapıyı gözler önüne sermesiyle bilinir. Bitkinin enteresan ismi de buradan gelir zaten. Esasında, bir kaktüs, diğerine, kaburgalarına varıncaya kadar benzemez ya da onunla aynı şekle de sahip değildir. Bu da kaktüslerin her birini eşsiz kılan detaylardan biridir. Genel olarak kaktüsler, büyürken belirgin bir küre şeklini alırken oldukça ufak kalırlar. Kaktüslerin gri-yeşil renkler sergileyen türleri de vardır, kahverengimsi dikenleri olan koyu yeşil olanları da. İlkbahar ve yaz aylarında bu eşsiz bitkiler yaklaşık olarak 2,5 cm’lik boya ulaşan gösterişli çiçeklerini gururla gözler önüne sererler. Beyin kaktüs ise ilkbaharda havalar ısındığında dikilmesi gereken, daha yavaş büyüyen bir türdür. Bu kaktüs sıcak iklimlerde bahçelere dikilebildiği gibi ev bitkisi olarak da yetiştirilebilir.
Beyin Kaktüs Bakımı
Şayet diğer kaktüsleri ve sukulentleri başarılı bir şekilde büyütebiliyorsanız bu kaktüsü de sorunsuzca büyütebilmeniz gerekir. Bu bitkinin ışık, su ve besin ihtiyacı, çoğu kaktüs türününkiyle bir hayli benzerlik gösterir. Bu bitkinin bakımına yönelik en önemli hususlardan bir tanesi aşırı sulamadan kaçınılması gerektiğidir. Bitkinin uzun süre boyunca rutubetli kalan bir toprağın içinde olması hassas köklerini çabucak çürütür ve bitkinin tamamı, çok geçmeden ölür.
Onun dışında bu bitki son derece dayanıklıdır ve haşereler veya hastalıklar konusunda herhangi bir ciddi sorun yaşamaz. Kaktüsünüzü ilkbahardan sonbaharın başlarına kadar, sonbaharın sonlarında ve kış aylarında olduğundan daha düzenli bir şekilde sulamalı ve beslemelisiniz. Saksıda baktığınız kaktüsleri ise saksılarından taştıkları zaman gerekirse başka saksılara alın. Kaktüsünüzü bahçeye dikecek olursanız veya saksısını dışarı taşırsanız da onu kuvvetli rüzgârlardan korunabileceği bir yere koyun; zira bitkiniz kısa sürede zarar görebilir.
Işık
Beyin kaktüsleri tam gün güneş aldıklarında coşarlar. Bu da, çoğu zaman günde en az altı saat boyunca doğrudan güneş ışığı almaları gerektiği anlamına gelir. Bu bitkiler kısmen gölgeyi tolere etseler de az ışık alan yerlerde randımanlı büyümezler ve çiçeklenmezler. Evde ise beyin kaktüsünüzü en aydınlık pencerenin önüne koymalısınız. Batı cepheli bir pencere ideal olacaktır.
Toprak
Bu kaktüsler drenajı iyi olan, kumlu ve taşlı toprakları tercih ederler. Ne var ki, drenajı yeterli olduğu sürece hemen her toprak tipinde hayatta kalabilirler. Toprak pH’ının kısmen asidikten kısmen alkaline dönük olması bu türler için idealdir. Saksıda yetişen kaktüsler için ise kaktüsler ve sukulentler için özel olarak hazırlanmış, hızlı drene edilen bir toprak karışımı mükemmeldir.
Sulama
Kök çürümesini önlemek adına beyin kaktüsünüzü iki sulama arasında tamamen kurumaya bırakmanız en iyisidir. Bu bitki kuraklığa oldukça dayanıklıdır. İlkbahar ve yaz aylarında onu kabaca iki haftada bir sulamanız yeterli olacaktır. Sonbaharda hava soğumaya başladığında sulamayı üç haftada bir ya da ayda bir olacak şekilde azaltabilirsiniz. Kış boyunca da bu düzeni sürdürmenizde fayda vardır. Kış aylarında bu kaktüs türü aktif olarak büyümez. Dolayısıyla, kışın, yılın sıcak aylarında olduğu kadar suya ihtiyaç duymaz.
Düzenli bir şekilde ve azar azar sulama yapmanızdansa derin sulama yapıp toprağın kurumasını beklemeniz daha yararlıdır. Seyrek ve düzenli sulama yapmak, muhtemelen bitkinize aşırı su vermenize neden olacaktır. Saksıda yetişen kaktüsünüzü suladıktan hemen sonra damlama tepsisini mutlaka boşaltmalısınız.
Isı ve Nem
Bu kaktüs türü sıcak ve kuru ortamlarda serpilir. -6 santigrat dereceye kadar düşen hava sıcaklıklarına dayanabilse de dona ve dondurucu soğuklara uzun süreli maruz kalması, bu bitkiyi eninde sonunda öldürecektir. İdeal olan, bitkinin 10 santigrat derece ve üstü ısıya sahip yerlerde durmasıdır. Bu kaktüsün düşükten ortaya kadar olan nem seviyelerini sevdiği bilinir. Yüksek oranda nem ise toprağın çok fazla nem tutmasına ve çok geçmeden kök çürümesi görülmesine neden olur. Bu nedenle, nemli yerlerde sulamanın özenli yapılması ve toprak drenajının kusursuz olması elzemdir.
Gübre
Beyin kaktüs çok iştahlı değildir; ama aktif büyüme döneminde bir miktar gübreye de hayır demez hani. İlkbahar ve yaz aylarında bitkinizi kaktüsler ve sukulentler için özel olarak hazırlanmış sıvı gübreyle besleyebilirsiniz. Kaktüsünüzün durgunlaştığı sonbahar ve kış aylarında ise ona gübre vermenize gerek yoktur.
Beyin Kaktüsün Çoğaltılması
Beyin kaktüslerini tohumdan çoğaltmak zor değildir. Bunun için, sığ bir tepsiye ekleyeceğiniz toprak karışımına tohumları yerleştirin. Tepsiyi sıcak bir yere koyun ve toprağı çok az nemli tutun. Çimlenme birkaç haftayı bulabilir.
Saksıya Dikme ve Saksı Değişimi
Beyin kaktüsün dikileceği saksının geniş drenaj delikleri olmalıdır. Verniklenmemiş/sırsız bir saksı yararlı olabilir; zira bu tür saksılar topraktaki nemin dışarı atılmasına izin verir. Ayrıca, bu kaktüs türünün kökleri sığ olduğundan saksısının çok derin olması gerekmez. Bu bitki, saksısında biraz sıkış tıkış durmayı da sorun etmez. Bununla birlikte, köklerin saksıdan taştığını ve kaktüsün en üste kadar büyüyüp devrilecekmiş gibi durduğunu görürseniz yeni bir saksıya geçmenizin zamanı gelmiş demektir. Kaktüs yavaş büyüyen bir bitki olduğundan muhtemelen saksısını iki-üç yılda bir değiştirmeniz yeterli olacaktır. Bunun için, bitkinizi eski saksısından nazikçe çıkarın ve taze toprak karışımıyla dolu, eski saksınızdan bir boy büyük bir saksıya yerleştirin. Köklerin yeni yerlerine iyice adapte olabilmesi için sulamadan önce bir hafta kadar bekleyin.
Beyin Kaktüs Türleri
Stenocactus cinsinde, “beyin kaktüs” adıyla bilinen birkaç tür daha vardır:
- Stenocactus crispatus: Bu türün koyu yeşil kaburgaları, uzun dikenleri ve uçuk eflatun rengi çiçekleri vardır.
- Stenocactus phyllacanthus: Küçük sarı çiçekler açan bu türün kahverengimsi, sert dikenleri vardır.
- Stenocactus coptonogonus: Kaburgaları dalgalı değil düz bir yapıya sahip olan bu türün beyaz çiçeklerine açık eflatun rengi dikenler eşlik eder.
