Şayet çeri domatesi dalından koparıp güneşten ısınmış haldeyken ağzınıza atma şansınız olduysa bu leziz, bir ısırımlık, lokum gibi meyvelerin neden en gözde bahçe mahsulleri olduğunu hemen anlarsınız. Çeri domates (Solanum lycopersicum var. cerasiforme) bahçecilikte acemiyseniz bile çabucak ve son derece pratik bir şekilde yetiştirebileceğiniz bir meyvedir. Bu domatesler normal domateslerden daha kısa sürede olgunlaşırlar. Büyüme döneminin kısa sürdüğü, soğuk bir iklimde yaşıyorsanız veya bulunduğunuz bölgede sıcaklıklar, meyvenin yaz boyunca oluşup gelişemeyeceği kadar çabuk artıyorsa bu durum büyük bir avantaj sağlar.
Çeri domatesler ilkbaharda don tehlikesi geçtikten sonra ekilmelidir. Domates bitkisinin yapraklarının insanlar ve evcil hayvanlar için zehirli olduğunu unutmamalısınız. Olgun meyveler ise zehirli değildir.
Çeri Domates Nasıl Ekilir?
Ekim İçin İdeal Zaman
Çeri domatesleri ilkbahar aylarında, don tehlikesi atlatıldıktan sonra ekmelisiniz. Tohumları ev ortamında, bölgenizin tahmini don tarihinden dört hafta kadar önce de ekebilirsiniz. En az 15 santimetrelik bir uzunluğa eriştiklerinde ise fidelerinizi dışarıya dikebilirsiniz.
Uygun Yer Seçimi
Domatesleriniz için güneşli bir yer ve iyi drene edilmiş bir toprak tercih etmelisiniz. Bitkileriniz ilkbaharda büyüyüp de yapraklanmaya başladığı zaman yakınlarında domateslerinize gereğinden fazla gölge edecek bitkiler olmamalıdır. Onları saksıda yetiştirmeniz de mümkündür. Dahası, ekim nöbeti yöntemini tercih edebilir, bu sayede hastalıkların yayılmasını ve topraktaki aşırı besin tüketimini önleyebilirsiniz. Domateslerinizi, patates, patlıcan ve biber gibi patlıcangiller familyasının diğer üyelerinin bir yıl öncesinde büyüdüğü bir yerde yetiştirmemelisiniz.
Yerleştirme, Derinlik ve Destekleme
Yayılıcı özelliğe sahip olan domateslerinizi rahat bir şekilde büyüyebilmeleri ve yeterli seviyede hava sirkülasyonuna sahip olabilmeleri için aralarında en az 30-60 santimetre kadar boşluk olacak şekilde yerleştirin. Tohumları yaklaşık 6,5 milimetrelik toprakla kaplayın. Seradan satın almış olduğunuz bitkileri de önceki saksılarındaki ile aynı derinlikte konumlandırın. Cherry’lerin çoğu kararsızdır; yani, sezon boyunca dallarını büyütmeye ve meyve üretmeye devam ederler. Onları kontrol altında tutmak için domates kafesi gibi, destekleme için kullanılan bir yapıya ihtiyacınız olabilir.
Çeri Domates Bitkisi Bakımı
Işık
Çeri domatesleri başarılı bir şekilde yetiştirmek için bolca güneş ışığı olmazsa olmazdır. Bu bitkilerin günde en az altı ila sekiz saat boyunca doğrudan güneş ışığı almaları gerekir.
Toprak
Domateslerin toprağı kısmen asidik, iyi drene edilmiş, verimli ve tınlı olmalıdır. Toprağınızdaki besin seviyesini ve pH değerini belirlemek için toprak testi yaptırabilirsiniz. Bahçenizdeki toprak ağırsa ve drenajı pek yeterli değilse domateslerinizi yükseltilmiş sebze tarhlarında ya da saksılarda yetiştirmeniz en iyisidir.
Sulama
Domateslere düzenli olarak derin sulama yapılması gerekir. Toprağın kurumasına hiçbir zaman izin vermemelisiniz. Meyve gelişiminin olduğu dönemde toprağı dengeli bir şekilde nemli tutmak domateslerde çiçek sonu çürüklüğünün oluşmasını önler. Bununla birlikte, aşırı sulama da domateslerin yarılmasına sebep olur. Yağmurlama yöntemi, küf vb. domates hastalıklarının yayılmasına yol açabileceğinden damla sulama yöntemi idealdir.
Isı ve Nem
Cherry, soğuğa karşı bir hayli hassastır. Ekimden önce toprak ısısının en azından 15 santigrat dereceye çıkmasını beklemelisiniz. Evde yetiştirmeye başladığınız fideleri bahçeye dikmeden önce açık hava şartlarına yavaş yavaş maruz bırakarak dışarıda büyümeleri için dayanıklı hale getirmelisiniz.
Domatesler için nem pek sorun teşkil etmez. Yine de, nemli hava, yaprakların daha uzun süre ıslak kalmasına sebep olabilir. Bu da, bilhassa bitkilerin etrafında yeterli hava akımı yoksa mantar hastalıklarının ve diğer hastalıkların oluşması için uygun ortamı yaratır.
Gübre
Dikim döneminde domatesler için özel olarak hazırlanan bir gübre kullanabilirsiniz. Dikim yapacağınız deliğe organik gübre eklemeniz domates fidelerinizin coşmasını sağlayacaktır. Ardından, sezon boyunca talimatları takip ederek bitkilerinize gübre vermeye devam etmelisiniz.
Polen Yayma
Domates bitkileri kendi kendilerine döllenebilirler. Arıları ve diğer polen taşıyıcıları bahçeye çağırmak konusunda da oldukça iyidirler.
Çeri Domates Türleri
Çok sayıda çeri domates türü mevcuttur. Bu türler farklı şekillerde ve kırmızı, sarı, turuncu ve siyahımsı mor tonlar da dahil çeşitli renklerde olabilmektedir. İşte, birkaç popüler cherry türü:
- “Black Cherry”: Mor-siyah tonlarda bir ata tohumu türüdür.
- “Fantastico”:Yarıklara ve mantar hastalığına dirençli bir türdür.
- “Golden Sweet”: Fusarium solgunluğuna ve yaprak küfüne dirençli, sarı renkli bir türdür.
- “Isis Candy”: Üzerinde altın rengi çizgilere rastlanan, çift renkli, uçuk sarı tonlarda bir ata tohumu türüdür.
- “Sun Gold”: Fusarium solgunluğuna ve tütün mozaik virüsüne direnç gösterebilen, turuncu renkli bir çeri domates türüdür.
Çeri Domates vs. Üzüm Domates
Çeri domatesin ve üzüm domatesin her ikisi de küçük domates türleridir. İlk bakışta benzer görünen bu türleri birbirlerinden ayıran bazı temel farklar mevcuttur. Çeri domatesler sulu bir yapıya sahiptir ve genellikle yuvarlak bir şekilleri ve ince kabukları vardır. Üzüm domatesler ise daha oblongdur; daha az suludur ve kabukları daha kalındır.
Mahsul Toplama
Cherry’lerin mahsulü genellikle fidelerin dikiminden yaklaşık 50 ila 65 gün sonra toplanmaya hazır hale gelir. Domateslerinizin rengi, türlerine bağlı olarak yeşilden kırmızıya, turuncuya, mora ya da sarıya döndüğünde ve saplarından kolayca ayrılabilecek duruma geldiklerinde toplanmaya hazır olduklarını anlayabilirsiniz. Domateslerinizin bir kısmı olgunlaşmaya başladığında tamamının toplanılabilecek hale geldiğinden emin olmak için bitkilerinizi en azından günaşırı kontrol etmelisiniz. Domatesler dallarında çok uzun süre kaldığında yarılabilir veya dallarından yere düşebilirler.
Sağanak yağış cherry’lerin dallarında yarılmasına zemin hazırlayabilir. Bu nedenle, yağmur gelmeden önce olgun domatesleri toplamalısınız. Bunu yapmanıza olanak yoksa da domateslerinizi yağmur dindikten hemen sonra toplamalısınız; zira yarılan domatesler çabucak çürüyecektir.
Domatesler taze de tüketilebilir, pişmiş halde de. İdeali, domatesleri oda sıcaklığında muhafaza edip birkaç gün içerisinde tüketmektir. Domatesler ayrıca konserveye konabilir, kurutulabilir ya da salça veya sos gibi çeşitli biçimlerde dondurulabilir.
Saksıda Yetiştirme
Domatesleri saksıda yetiştirmek, haşerelerin ve hastalıkların bitkilerinize dadanmasını sınırlaması bakımından oldukça yararlıdır. Cherry’lerin saksıda yetiştirilmek için ideal olan bazı küçük türleri mevcuttur. Dolayısıyla, mümkünse bu türlerden birini tercih etmeniz en iyisidir. Saksıda büyüyen domatesler için geniş bir saksı olmazsa olmazdır. Eni ve boyu en az otuz santimetre olan bir saksı kullanmanızda yarar vardır. Altına birkaç drenaj deliği açtığınız sürece 19 litrelik bir plastik kova da iş görecektir. Saksınızı/kovanızı bir bahçe kafesinin ya da buna benzer destekleyici bir yapının yanına yerleştirmeniz ideal olacaktır. Sulama sıklığınıza da dikkat etmenizde yarar vardır; zira saksılar bahçe toprağından çok daha hızlı kurur.
Budama
Bitki yetiştiriciliği ile uğraşan herkes domates bitkilerini budamaz ve bu işlem kesinlikle elzem değildir. Bununla birlikte, bitkilerin yapraktan ziyade daha fazla sayıda meyve üretmelerine katkıda bulunur. Bu işlem, fışkınları ve gövdeden büyüyen küçük dalları budamayı kapsar. Bu fışkınlar yaprak üretmeye meyilli olsalar da pek fazla meyve üretmezler. Dolayısıyla, onlar olmadan bitkiniz enerjisini meyve üreten dallarına yöneltebilir. Dahası, yerlerde sürünen tüm dalları da budamanızda yarar vardır; zira bu dallar hastalıklara ve haşerelere karşı oldukça hassastır.
Çeri Domateslerin Çoğaltılması
Çoğu kişi domateslerini tohumdan yetiştirir veya seradan satın almayı tercih eder. Ne var ki, onları kesme yöntemiyle çoğaltmak da pekâlâ mümkündür. Bu, muhtemelen verimli bir şekilde mahsul verdiği ya da müthiş bir lezzete sahip olduğu için bayıldığınız bir domates bitkisini kolanlamanın harika bir yoludur. Bu işlem için en uygun zaman, ana bitkinin aktif bir şekilde büyüdüğü ilkbaharın son aylarıdır. İşte, cherry’lerinizi çoğaltmak için izlemeniz gereken adımlar:
- Ana gövdeden çıkan ve üzerinde herhangi bir tomurcuğu ya da çiçeği olmayan bir fışkın bulun ve onun 15-20 santimetrelik bir bölümünü kesin.
- Kestiğiniz kısmın alt yarısının üzerindeki yaprakları koparın.
- Bu kısmı nemli ve topraksız bir karışımla birlikte küçük bir saksıya dikin. Saksınızı parlak ve dolaylı güneş ışığı alan bir yere koyun.
- Toprak karışımını nemli tutun; fakat sırılsıklam hale de getirmeyin. Kökler bir-iki hafta içerisinde gelişecektir. Kestiğiniz kısmı hafifçe çekiştirdiğinizde direnç gösterdiğini/gerildiğini hissettiğiniz zaman köklerin gelişmiş olduğuna kanaat getirebilirsiniz. Ardından, onu bahçenize alabilirsiniz.
Tohumdan Yetiştirme
Çeri domatesleri tohumdan yetiştirmek oldukça kolaydır. Bununla birlikte, aynı tür çeri domatesten çok sayıda yetiştirmek niyetinde değilseniz yahut yalnızca tohum tedarikçilerinde bulunan daha alışılmadık türleri alıp yetiştirmek istiyorsanız size en yakın seradan/tarhtan sağlıklı domates fideleri satın almak sizin için daha uygun bir seçim olabilir.
Tohumlarınızı toprak karışımıyla dolu bir saksıya yaklaşık 6-7 mm derinlikte ekin. Saksınızı parlak ve dolaylı ışık alan, ılıman bir yere koyun. Toprak karışımını devamlı olarak nemli tutun; ancak sırılsıklam olmasına müsaade etmeyin. Çimlenme genellikle 5-10 gün civarı bir sürede gerçekleşecektir. Fideler gece hava sıcaklıkları 10 santigrat derecenin üstünde seyretmeye başladığında dışarıya dikilmek üzere dayanıklı hale getirilip bahçeye taşınabilir.
Saksıya Dikme ve Saksı Değişimi
Saksıda yetiştireceğiniz cherry’ler için kaliteli ve iyi drene edilmiş bir toprak karışımı tercih etmelisiniz. Bazı karışımlar domates yetiştiriciliği için özel olarak hazırlanmıştır. En iyisi, bitkiniz olgunlaştığında rahatça sığabileceği genişlikte bir saksı kullanmaktır. Böylece, onu ayrı bir saksıya almanız da gerekmez; zira domatesler köklerine dokunulmasından pek hazzetmezler.
Kışlatma
Çeri domatesler yaşam döngülerini tek bir büyüme döneminde tamamlayan, tek yıllık olarak yetiştirilen bitkilerdir. Bu nedenle, kışlatma işlemine gerek duymazsınız. Mahsulünüzün tamamını sonbaharda görülen dondan önce toplamalısınız; aksi halde kalan mahsuller ziyan olabilir.
Yaygın Görülen Haşereler ve Hastalıklar
Büyük domates türleri gibi çeri domates de bazı hastalıkların ve haşerelerin kurbanı olmaya meyillidir. Küf, yaprak lekesi, mozaik virüsleri, verticillium solgunluğu ve beş benekli domates tırtılı bunlardan bazılarıdır. Bu vakaların birçoğu önlenebilir veya bahçecilikle ilgili gerekli uygulamaların devreye sokulması halinde kontrol altına alınabilir. Domateslerinizin büyüyebilecekleri geniş bir alan tedarik etmeli ve onları zeminden uzak tutmak için destekleyici bir yapı tercih etmelisiniz. Yağmurlama yöntemiyle sulama yapmamanız da önemlidir. Hastalığa karşı dirençli türleri satın almanız mümkündür.
Sıkça Sorulan Sorular
Çeri Domateslerin Bakımı Kolay mıdır?
Onlara yeterli derecede güneş ve su verdiğiniz takdirde çeri domateslerin bakımı son derece kolaydır.
Çeri Domatesleri Yetiştirmek Ne Kadar Zaman Alır?
Çeri domateslerin mahsulü, genellikle dikimden sonraki 50-65 gün içerisinde toplanmaya hazır hale gelir.
Çeri Domatesler Her Yıl Yeniden Büyütülebilir mi?
Çeri domatesler tek yıllık bitkilerdir. Bu da yaşam döngülerini tek bir büyüme döneminde tamamladıkları anlamına gelir.
