Ciğer otu (Pulmonaria spp.), biraz talihsiz bir isme sahip olan, ilkbaharda erkenden açan bir bitkidir. Bitkiye bu ismin verilmiş olmasının sebebi, yapraklarının ciğeri andıran bir şekle sahip oluşudur. Ne var ki, günümüzde, kümeler halinde büyüyen bu enteresan bitki, diğer bitkiler henüz topraktan başlarını yeni yeni uzatmaya başlamışken zarafetle çiçeklenen, çok yıllık bir bahçe bitkisi olarak daha yaygın bir üne sahiptir.
Bu cinsin bitkileri genellikle kısa boyludur. Bununla birlikte, çiçeklerinin gövdelerinin boyu 45 santimetreye kadar çıkabilir. Arıların ve diğer polen taşıyıcıların bu bitkinin tomurcuklarına bayıldıkları bilinmektedir. Ciğer otunun yapraklarında kabarık tüylerden oluşan, ince bir katman mevcuttur. Yeşilin en güzel tonlarını sergileyen bu eşsiz görünümlü yapraklar, kimi zaman benekli veya minik noktacıklarla süslü de olabilir. Bu güzel bitkinin beş taçyaprağından oluşan, çan veya huni şeklini andıran çiçekleri kümeler halinde açmaktadır. Çiçekler evvela pembemsi bir renk sergiler, olgunlaştıklarında ise eflatun-mavi tonlara bürünürler. Yine de, bu renkler türden türe değişiklik gösterebilir. Ciğer otunun toprağa dikilmesi için ideal zaman sonbahar aylarıdır. Bu bitki, ortalama bir hızla büyümektedir.
Ciğer Otu Bakımı
Ciğer otu için doğru yeri saptamak meşakkatli olabilir; fakat bitkinin sağlığı ve hayatta kalabilmesi için ideal yer seçimi elzemdir. Bu bitkiler tepelerindeki ağaçların gölgesinde büyümeyi severler sevmesine; lakin topraktaki nem için onlarla rekabet etmek zorunda kalmaktan pek hazzetmezler. Bu nedenle, bu bitkileri çok sayıda ağacın altına dikerseniz mutlaka düzenli olarak sulamanız gerekir. Ciğer otları ayrıca çit, bahçe duvarı vb. toprak neminden öden vermeksizin gölge altında büyümelerine olanak verecek yapılara kolaylıkla uyum sağlarlar. Buna ek olarak, ilkbahardan yaza geçiş döneminde gölgeleriyle kendilerini serinletecek uzun boylu, çok yıllık bitkilerin arasında büyümekten de hiç mi hiç şikâyetçi olmazlar.
Ciğer otlarının haşerelere veya hastalıklara yönelik dikkate değer bir sorunları yoktur. Ne var ki, bu bitkiler, yapraklarının anormal görünmesi ve zarar görmesi ile ortaya çıkabilecek olan küllemeye ve sümüklüböcek istilasına yatkın olabilirler. Genel anlamda, bu bitkilerin bakımı son derece kolaydır. Yeterince suladığınız, gölgede büyümelerini sağladığınız ve yılda bir defa beslediğiniz sürece güzelce büyümemeleri için hiçbir neden yoktur.
Işık
Ciğer otu genellikle kısmen gölgede büyür. Ne var ki, ilkbahar mevsiminin başlarında bolca parlak ışığa hayır demez; zira ne de olsa o dönemde ciğer otuna ulaşan güneş ışığını yayacak kadar çok sayıda ağaç henüz yapraklanmış olmayacağı için bu durum avantajlıdır. Bununla birlikte, sıcak havalarda kavurucu ve bitkinin doğrudan maruz kalabileceği güneş ışığı bitkiyi soldurup yapraklarını kurutacaktır. Bitkinin fazla gölgede kalması da çok az sayıda çiçek açmasına yol açacağı için bir orta yol bulmakta yarar vardır.
Toprak
Ciğer otları organik bakımdan zengin, humuslu topraklarda büyümeyi yeğlerler. Topraklarının iyi drene edilmiş olması da şarttır. Bu bitkiler, kısmen asidik-nötr toprak pH’ını tercih etseler de kısmen alkali toprağa da tolerans gösterebilirler.
Sulama
Bu bitkiler ortalama düzeyde neme ihtiyaç duyarlar ve aşırı kuru veya aşırı ıslak olan topraklarda zorlanabilirler. Toprak az yağış nedeniyle ve/veya hava sıcaklıklarının aşırı derecede artmasıyla birlikte kurumaya başladığı zaman sulama yapın. Yine de, bitkinizi, uzun süreli olarak fazlasıyla sulu bir toprakta kalmasına neden olacak kadar da sulamayın.
Isı ve Nem
Ciğer otları ılıman havalarda serpilirler; sıcak ve nemli iklimlerde ise zorluk çekerler. Bu eşsiz bitkilerin ilkbaharda, don tehlikesi geçer geçmez büyümeye başladıkları bilinir. Kavurucu yaz sıcakları solmalarına neden olabilir; fakat sonbaharda havaların soğuması ile birlikte canlanacaklardır.
Gübre
Ciğer otlarının sık sık veya fazla miktarda gübrelenmeleri gerekmez. İlkbaharın başlarında bitkinizin etrafına az miktarda çok amaçlı bir bahçe gübresi serpmeniz yeterli olacaktır. Sağlıklı bir şekilde büyüyüp gelişmesi için toprağına organik gübre karıştırmak da faydalı olabilir.
Ciğer Otunun Çoğaltılması
Günümüzde çoğu ciğer otu türü hibrit olduğu için genellikle bu bitkileri tohumdan çoğaltmak söz konusu değildir. Bunun yerine, çoğaltma çoğunlukla bölme yöntemiyle gerçekleştirilir. Bunun için, olgun bir bitkiyi, çiçeklenmeyi tamamladıktan sonra köklerine dokunmaksızın dikkatli bir şekilde kazıp çıkarın. Ardından, kökleri bölerek bitki kümesini çekip ayırın. Sonrasında ise kümeleri dilediğiniz yere dikebilirsiniz.
Budama
Ciğer otu bir sezondaki çiçeklenmesini tamamladıktan sonra çiçeklerin gövdeleri kahverengileşip boyunlarını büküverirler. Yaşlı yapraklar ise lime lime görünmeye başlarlar. Çiçek gövdesinin ve yıpranmış yaprakların tamamını koparmak bitkinin yenilenmiş ve sağlıklı bir şekilde çiçeklenmesini teşvik etmek adına yararlı bir yöntemdir. Gerekirse bilhassa sıcak veya kurak hava nedeniyle yıpranmış olan yaprakları da budamanız mümkündür.
Ciğer Otu Türleri
Ciğer otunun birkaç cinsi ve çeşidi bulunmaktadır:
- Pulmonaria“Excalibur”: Kümeler halinde büyüyen ve gümüş rengi yapraklarıyla göz dolduran bu türün eflatun-mavi tonlar sergileyen çiçekleri epey uzun ömürlüdür.
- Pulmonaria officinalis“Sissinghurst White”: Bu bitkinin uzun, benekli yapraklarına, bembeyaz çiçekler açan, uçuk pembe tomurcuklar eşlik eder.
- Pulmonaria“Spilled Milk”: Bu hibrit türün çiçekleri, klasik bir ciğer otunda olduğu gibi pembeden maviye döner. Genç yapraklar başlangıçta mor iken zamanla beyaza dönüşürler.
- Pulmonaria“Roy Davidson”: Bu bitkinin koyu yeşil yapraklarının üzerinde gümüş rengi-beyaz tonlarda benekler vardır; çiçekleri ise uçuk mavi bir renk sergiler.
- Pulmonaria“Smokey Blue”: Bu bitkinin gümüş rengi beneklerle süslenmiş olan yapraklarına zamanla maviye dönen, pembe renkli çiçekler eşlik eder.
