Çingene şalvarı (Iresine herbstii) oldukça sıra dışı bir bitkidir. Ne var ki, bahçelere ya da evin en güzel yerlerine ondan daha çok yakışan başka bir bitki yoktur. Iresine cinsinin, her biri Güney Amerika’da, bilhassa Brezilya’da yetişen yaklaşık 30 türü vardır. Küçük ve orta boylu çalılar şeklinde rastlanan bu türlerin çoğu çok yıllık bitkilerdir. Bu bitkilerin küçük dallarının üzerinde, yeşilimsi ve beyaz renklerde, ufak çiçekleri vardır. Çingene şalvarı, alelade görünen bu çiçekleri için değil daha ziyade çarpıcı bir güzelliğe sahip yaprakları nedeniyle yetiştirilmektedir.
Alışılmadık bir görünüme sahip yapraklarına ek olarak bu bitkiler bilinen çok çeşitli isimleriyle de ilgiyi bir hayli üzerlerine çekerler. “Çingene şalvarı” dışında bu bitki “kan yaprağı”, “kızıl yaprak” gibi ayırt edici ve enteresan isimlerle de bilinmektedir. Bu bitkiler Güney Yarım Küre’de daha yaygındır. Bu da onları Kuzey Yarım Küre’de yaşayanlar için daha da ilginç kılar.
Çingene Şalvarı Bakımı
Çingene şalvarı hem açık havada hem de kapalı alanda dikilebilen bir bitki olsa da açık havada epey mızmız ve seçici hale gelir. 10-12. kuşaklarda yetiştirilmeye uygun olan bu enteresan bitki bolca ısıya ve neme ihtiyaç duyar. Şayet yaşadığınız bölgede soğuk havalar daha hakimse çingene şalvarını ev ortamında yetiştirmeli veya onu bir saksıda büyütüp hava sıcaklığı düştüğünde içeri taşımalısınız.
Doğal habitatında veya açık havada doğru şartlar altında yetiştirildiğinde bu bitkinin boyu 1,5 metreye kadar uzayabilmekte, yayılımı ise 90 santimi kapsayabilmektedir. Kapalı ortamlarda ise bu bitkinin boyu genellikle 30-45 santim civarında uzar; kırmızı yapraklarının boyu ise 10 santimetreye varabilir.
Işık
Küçük bitkiler kısmen gölgede büyütüldüklerinde serpilmeye meyillidirler; fakat büyüdükçe daha fazla ışığı tolere edebilir hale gelirler. Çingene şalvarı sınır bitkisidir; yani, ormanın sınırında yaşayıp çeşitli ışık seviyelerine uyum sağlayabilir. Bu bitkiler kış aylarında ışığa karşı daha az toleranslıdır; bu nedenle, onları bir pencerenin fazla yakınına koymamanız gerekir. Çingene şalvarınız ince uzun saplı bir bitkiye dönüşüyorsa da bu, yeterince ışık almadığının bir göstergesidir.
Toprak
Açık havada yetiştirilen çingene şalvarı bitkisi organik bakımdan verimli, iyi drene edilmiş toprakları tercih eder. Ev ortamında yetiştirilenler ise tınlı, toprak tabanlı bir karışımı yeğler.
Sulama
Düzenli nem, özellikle de büyüme döneminde bu bitki için olmazsa olmazdır. Bu bitkiler suyu pek sevmezler. Bu nedenle, onları fazla sulamamanız gerekir. Yine de, yeterince nem almayan bitkilerin yapraklarının kenar kısımları kararacak ve çok geçmeden yapraklar tamamen dökülecektir. Kış aylarında sulamayı azaltabilirsiniz; ancak topraktaki nemi muhafaza etmeniz önem taşır.
Isı ve Nem
Çingene şalvarı bitkisi, sıcak ev ortamlarından hoşlanan bir türdür ve düşük sıcaklıklara veya soğuk ve kurak havalara karşı dayanıklı değildir. Bu bitki için ortamdaki sıcaklığın minimum 10-15 santigrat derece olması gerekir. Kapalı ortamlarda bu bitkiler için ideal olan, pencere önlerine konan çiçekliklerde veya banyoda büyütülmeleridir; zira bu ortamlar sıcak ve nemli yerlerdir. Seranız varsa bitkinizi orada büyütmeniz coşmasını sağlayacaktır.
Soğuk ve kurak havaya karşı düşük tolerans gösteriyor olmaları nedeniyle bu bitkilere sık sık su püskürtülmesi gerekir. Kış boyunca yeterli ısıyı almaları da elzemdir.
Gübre
Bitkinizi büyüme dönemi boyunca nitrojen oranı yüksek olan sıvı bir gübreyle iki-üç haftada bir besleyin.
Saksıya Dikme ve Saksı Değişimi
Çingene şalvarının olgunlaşıp belli bir boyuta erişinceye kadar yılda bir kez farklı bir saksıya alınması gerekir. Sonrasında ise iki yılda bir saksısının değiştirilmesi ya da kendisinden yeni bir filiz elde edildikten sonra atılması için çoğaltılması gerekir. Tropikal bölgelerde bu bitkiler genellikle tek yıllık süs bitkileri olarak, küçük, sevimli bir küme oluşturacakları şekilde ayrı bir saksıda veya diğer tropikal bitkilerle karışık olarak yetiştirilirler.
Çingene Şalvarının Çoğaltılması
Bu bitkiler ayrıca etli saplarının uç kısımlarının kesilmesiyle kolayca çoğaltılabilmektedirler. En iyi sonucu almak için bu işlemi sezonun başlarında yapmalı, bir köklendirme hormonu kullanmalı ve bitkinin alt kısmına bolca ısı ve nem tedarik etmelisiniz. Nemi içeride tutmak adına saksınızı bir poşete geçirerek mühürleyebilir ve bitki büyümeye başladığında saksınızı poşetten çıkarabilirsiniz.
Çingene Şalvarı Türleri
Çingene şalvarının düzinelerce farklı türü mevcuttur; ancak bu türlerden çok azı süs amaçlı kullanılmaktadır.
- Iresine herbstii“Brilliantissima”: Pembe damarlı, parlak kırmızı yaprakları olan bir türdür.
- Iresine herbstii“Aueoreticulata”: Bu türün yeşil yapraklarının üzerinde sarı damarlar göze çarpar.
- Iresine herbstii“Blazin Rose”: Koyu kırmızı-mor renkli yapraklarında pembemsi-kırmızı damarlar olan bir türdür.
- Iresine herbstii“Acuminata”: Bu türün koyu vişne çürüğü tonunu yansıtan yapraklarının üzerinde pembemsi-kırmızı damarlar göze çarpar.
Budama
Çingene şalvarı ufak, uçuk yeşil-beyaz renklerde çiçekler açar; ancak bu çiçekler pek gösterişli sayılmaz. Bu nedenle, bu bitkiyi yetiştirenlerin çoğu, tomurcuklarını budamayı tercih eder. Böylece, bu ilginç bitki, enerjisini bütünüyle büyüleyici yapraklarına yöneltebilir.
Yaygın Görülen Haşereler ve Hastalıklar
Çingene şalvarının belli bir haşere ya da hastalık sorunu yoktur; fakat yaprakbiti, pamuklu bit, kabuklu bit ve beyaz sinek gibi haşerelere karşı oldukça savunmasızdır. Mümkünse istilayı olabildiğince erken teşhis edip bitkinizi haşerelere minimum düzeyde zarar verecek bir yöntemle tedavi etmeye çalışın.
