Defne, her ne kadar baharatıyla ünlü olsa da Akdeniz Bölgesi’ne özgü, yaprak dökmeyen ağaçlardandır. Sert, sivri-oval, parlak yeşil yaprakları vardır. Yavaş büyür, sabır ve bol budama ister. En uygun dikim vakti ilkbahardır.
Saksı bitkileri genellikle 1.5 metre boyuna ulaşır. Bahçede, açık havada yetiştirilen, budanmamış ağaçlar 10-18 metre arasındadır. Defneler ilkbaharda küçük sarı çiçekler açar, sonbahar geldiğinde bu çiçekler koyu mor meyvelere dönüşür.
Defneler iki evciklidir. Yani bir defne üzerinde sadece erkek çiçekler bulunurken, diğerinde sadece dişi çiçekler bulunur. Bu sebepten dişi ve erkek çiçekli defneler, birbirlerinin yakınında olurlarsa daha kolay çiçeklenirler.
Defne yaprakları kediler, köpekler ve atlar için zehirlidir.
Defne Ağacı Hikayesi
Defne ağacının hikayesi, Hatay’ın Defne ilçesinde bulunan Harbiye Şelalesi’nde geçer.
Bir gün okların, ışığın, güneşin, ateşin, müziğin, şiirin tanrısı Apollon ile attığı oklarla insanları aşık etmesiyle bilinen, aynı zamanda kurşundan nefret oku bulunan Eros karşılaşır.
Apollon, Eros’u küçümseyerek şöyle der: ‘’Hey aşk tanrısı, o oklar senin eline yakışmıyor. Bırak da ben o okları savaşta kullanayım. Biliyorsun, iyi nişancıyımdır, hedefimi vururum.’’
Eros, bu sözlere gücenir ve Apollon’a, ‘’Güçlü Apollon, sözlerinde haklılık payı var. Sen oklarınla her hedefi vurabilirsin ama aklında bulunsun, benim oklarım seni bile vurabilir.’’ diye cevap verir ve uzaklaşır.
Başka bir gün, Apollon ormanda dolaşırken, bir Nymphe (su perisi) olan Daphne’yi görür ve izlemeye başlar. Bu sırada Eros da gizlice Apollon’u izlemektedir. Hemen altın okuna davranır ve onu kalbinden vurur, Daphne’ye aşık olmasını sağlar. Kurşun okuyla da Daphne’yi vurur ve Daphne’nin Apollon’dan nefret etmesine neden olur.
Apollon, aşkından her gün Daphne’yi izlemeye gelir. Bir gün onunla konuşmaya karar verir ve yaklaşır. Ancak Daphne, Eros’un kurşun okunun etkisiyle Apollon’u gördüğü gibi korkar ve kaçmaya başlar.
Apollon, kaçmaması için Daphne’ye yalvarsa da Daphne tüm gücüyle koşmaya devam eder. Sonunda gücü tükenen Daphne, kaçamayacağını anlar ve Toprak Ana Gaia’ya yalvarır: ‘’Ey Toprak Ana, beni ört, beni gizle.’’
Toprak aniden yarılır ve Daphne’nin ayakları toprağa kök salar. Teni kabuk bağlar, kolları dallara, saçları yapraklara dönüşür. Sonunda Daphne, defne ağacına dönüşür.
Apollon, Daphne’ye şöyle seslenir: ‘’Güzeller güzeli Daphne, ben sana aşıktım ama sen benden kaçtın. Benim onur ağacım ol. Yaprakların her zaman yeşil kalsın. Ben ve bütün onurlu kahramanlar, başlarımıza senin yapraklarından taçlar takalım.’’
Bu içten sözler üzerine Daphne, Apollon’un önünde dallarını eğip gözyaşı dökmeye başlar. Gözyaşları şelaleye dönüşür. Bu şelale bugün Harbiye Şelalesi olarak bilinir. Şelalenin 3000 yıldır aktığına ve defne ağacının ana vatanının burası olduğuna inanılır.
Defne Ağacı Bakımı
Defne, iyi drene edilmiş topraklarda çalı veya peyzaj ağacı olarak yetiştirilebilir. Çok özel bir saksı karışımına ihtiyaç duymazlar.
Saksıda yetiştirilen defneler, hava koşullarına göre iç mekan ile dış mekan arasında yer değiştirebilir. Özellikle yaz mevsiminde, defne saksıları güneş almak için dışarıya çıkarılabilir (yine de tam güneşten korunmalıdırlar).
Işık
İç mekanda yetiştirilen defne ağaçlarının güneşli pencerelerin yakınlarında bulunması onun için önemlidir. Aynı zamanda kaloriferlerin, klimanın, ısıtma cihazlarının yanında bulundurulmamalıdır. Cereyanda kalmamalıdır.
Dış mekanda yetiştirilen defneler tam güneşi tolere edebilseler de yarı gölgeyi tercih ederler. Özellikle yaz mevsiminde, öğleden sonra güneşe bayılırlar.
Eğer defne yapraklarını yemeklerde kullanmak istiyorsanız, bitkinizi yılın bir bölümünde tam güneşte bırakabilirsiniz. Böylelikle yapraklarının aroması daha yoğun olur.
Toprak
Defneler iyi drene edilmiş tınlı (kumlu ve killi) toprakta rahatça yetiştirilebilirler. Defnenizi saksıda yetiştirmek istiyorsanız herhangi bir karışım da kullanabilirsiniz.
Sulama
Defnenin kökleri derine inemez. Bu yüzden sık sulama gerektiren bitkiler arasındadır. Toprağı düzenli olarak sulamanızı, ancak aşırı ıslak bırakmamanızı tavsiye ederiz. Aksi halde defneniz çürüyebilir. Toprağın arada bir kurumasına izin vermeli ama tamamen kuru da bırakmamalısınız.
Sıcaklık ve Nem
Defne ağacı hafif serinliği tolere edebilir ama soğuk havaya dayanıklı değildir. Bununla birlikte düşük nemden pek hoşlanmaz, kurur. Defne ağacını evde yetiştiriyorsanız hava nemlendiricisi kullanabilir ve ağacınızı buğulayabilirsiniz.
Gübre
Defneler çok yavaş büyür. Bu sebepten, peyzajda yetiştirilen defne ağaçları gübreye pek ihtiyaç duymaz.
Saksıda yetiştirilenler için ise ek gübre kullanmanız gerekebilir. Bu durumda ilkbahar ve yaz mevsimlerinde dengeli bir organik gübre kullanabilirsiniz. Defne ağacınızı gübrelerken köklerine zarar vermemeye dikkat etmelisiniz.
Defne Türleri
Bütün defne türleri ve çeşitleri aynı tada sahip olmadığı gibi, bir kısmı zehirlidir. Defnenin yapraklarını yemeklerde kullanmak isteyenler genellikle Akdeniz defnesi (Laurus Nobilis) yetiştirir.
Bununla birlikte Kaliforniya defnesi (Umbellularia californica) daha keskin kokusuyla yemeklerde dikkat çeker. Hint defnesinin (Cinnamomum tejpata) kokusu daha çok Çin tarçınını andırır.
Defnenin Arabistan defnesi, yaban defnesi, dikenli defne, dağ defnesi ve koyun defnesi gibi zehirli türleri de bulunmaktadır.
Defne Ağacı Nasıl Budanır?
Budanmayan defne ağaçlarının boyu 18 metreye kadar ulaşabilir. Saksıda yetiştirilen ya da düzenli olarak budanan ağaçlar, bu uzunluğa ulaşamayacaklardır.
Defne ağacını budamak için en iyi zaman kış mevsiminin sonundan ilkbaharın başlarına kadar olan dönemdir. Ağacınızı budayarak istediğiniz şekle sokabilir, istediğiniz boyuta getirebilirsiniz. Çünkü defne ağacının budaması genellikle bir tekniğe dayanmaz. Nereden keserseniz kesin, büyümeye devam edecektir. Kısacası, keyfinize kalmış ?
Defne Ağacı Nasıl Çoğaltılır?
Defneyi, çelikleme yöntemiyle çoğaltmak oldukça kolaydır. Sadece, yavaş büyüdüğünden dolayı sabırlı olmanız gerekiyor. Nasıl sabredeceğinizi bilmiyoruz ama izlemeniz gereken adımlar konusunda yardımcı olabiliriz ?
- Yaz mevsiminde, yeşil ve esnek dallardan 15 cm’lik kesimler alın.
- Her kesimin ucunu köklendirme hormonuna batırıp, nemli toprağın bulunduğu saksılara ekin.
- Saksıların üzerine poşet geçirin ve lastiklerle sabitleyin.
- Saksıları dolaylı ışık alan bir yere yerleştirin.
- 1-2 ay içinde kökler oluşur ve güçlenir. Poşetleri çıkarıp çeliğinizi istediğiniz yere ekebilirsiniz.
Tohumdan Yetiştirmek
Defne ağacını tohumdan yetiştirmek mümkündür ama oldukça zordur. Başarılı olamama ihtimaliniz oldukça yüksek. Çabalarınız defalarca boşa çıkabilir, yani defalarca denemeniz gerekir.
Defnelerin ikievcikli olduklarını belirtmiştik. Sadece dişi defneler çiçeklenir. Filizlenmeden önce, tohumlara 6 ay boyunca bakmanız gerekebilir. Ektiğiniz tohumların yarısından daha azı filizlenirse lütfen şaşırmayın…
Sizin için tohumdan defne yetiştirme adımlarını paylaşıyoruz:
- Tohumları ekmeden önce 24 saat boyunca suda bekletin.
- Bir tohum tepsisini başlangıç için toprak karışımıyla doldurun. Tohumları ortalama 5 cm aralıklarla yayın ve üstüne hafif bir şekilde bastırın.
- Tohum tepsisini ortalama 21 derece sıcaklıkta, günde en az 8 saat güneş ışığı alan bir yere koyun.
- Tohumlar çimlenene kadar toprağı biraz nemli tutun. Bunun için fısfıs kullanabilirsiniz. Filizlenmeleri 6 ayı bulabilir ama 10 gün içinde de filizlenebilirler. Biraz belirsiz bir durum, bol şans ?
- Tohumlar filizlenir filizlenmez alıp dikmeyin. İlk yaprakların açmasını beklemelisiniz.
- İlk yapraklarını açan filizleri istediğiniz yere dikebilirsiniz.
Saksı Seçimi ve Değişimi
Defne ağaçlarının ömrü uzundur. Boylarını ve büyümelerini kontrol altında tutmak için biraz küçük saksıları tercih edebilirsiniz. Saksının tabanının geniş olmasına dikkat edin, rüzgarda devrilmesini istemeyiz.
120-180 cm boylarındaki bir defne ağacı için 60 cm’lik bir saksı tercih edebilirsiniz. Ortalama 5 yılda bir defa saksıyı değiştirmeniz ve defnenizi görece daha büyük bir saksıya yerleştirmeniz gerekiyor.
Kışı Atlatmak
Yaz mevsiminde dışarıda yetişen defne ağaçları, sıcaklıklar 10 derecenin altına indiğinde içeri alınmalıdır. Bitkiniz kışın da güneş isteyecektir. Onu güneş alan bir pencerenin önüne yerleştirmelisiniz.
Yaygın Zararlılar
Defne, genellikle haşere barındırmaz. Hatta diğer bitkilerden ve evden haşereleri uzaklaştırır. Yine de bazen haşerelerle başı derde girebilir. Mesela bazen güveler, defne yapraklarının arasına yumurtalarını bırakabilir. Pamuksu bir tüyle birleşmiş, birbirine yapışmış yapraklar görürseniz onları nazikçe ayırıp yumurtaları ve larvaları temizleyin.
İç mekandaki diğer bitkilerde bulunan et böcekleri ve örümcek akarları da defnenizi etkileyebilir. Bu durumda etkili bir böcek öldürücü sabun kullanılabilir.
Defne ağaçları mantara karşı duyarlıdırlar. Bitkinizin yapraklarının uçları kahverengiye ya da siyaha dönüyorsa bitkiniz antraknoza (bir iç enfeksiyon) yakalanmış olabilir.
Bu durumda etkilenen yaprakları temiz bir budama aletiyle kesmeli ve toprağa mantar ilacı uygulamalısınız. Eğer bitki kurtarılamayacak durumda ise onu yok etmeniz gerekir.
Külleme hastalığı, bitki yapraklarında pudra gibi beyazımsı kalıntı yaratır. Bu durumda bitkinizi neem yağı ile tedavi etmeniz gerekir. Toprağı temiz tutup hava sirkülasyonunu da sağlamak, külleme hastalığına karşı alınabilecek önlemlerin başında geliyor.
Yılda bir defa, toprağın en üstündeki 5 cm’lik kısmın yenilenmesi mantar hastalığının oluşumunu engelleyecektir.
Phytophthora, bitkinin köklerini çürüten ve yavaş yavaş ölmesine yol açabilen, mantara benzeyen bir organizmadır. Bu sorunun ilk belirtisi ağacın kabuğunda koyu, yapışkan çizgilerin oluşmasıdır.
Mantar ilaçları ve yukarıda da belirttiğimiz gibi toprağın 5 cm’lik kısmının değiştirilmesi bu hastalığın kontrol altına alınmasında önemli bir rol oynar.
Yaygın Sorunlar
Defne ağaçları gerek iç mekanda, gerekse dış mekanda pek sorunla karşılaşmazlar. Ancak karşılaşma ihtimalleri vardır.
İlkbaharda Ölüm
Kış yaklaşırken ya da bitkiniz don geçirdiğinde yaprakları muhtemelen kahverengiye dönüp kurur. Ancak genellikle ilkbahar geldiğinde kendiliğinden iyileşir.
Eğer defne ağacınız ilkbaharda çok solgunsa ve ölme belirtileri gösteriyorsa gövdelerini zarar gören kısımlara kadar budamalısınız. Ağacınız tekrardan büyüyecektir.
Yaprak Dökme
Defnelerin, dışarıdan iç mekana alındıktan sonra yaprak dökmesi çok normaldir. Bu endişelenmeyi gerektirecek bir durum değildir. Eğer dökülen yapraklar lekeliyse mantar ilacı kullanmanız gerekebilir.
Çatlak Kabuk
Defne, sabit sıcaklığı ve sabit nemi sever. Eğer ani bir sıcaklık ya da nem değişimi olursa kabuğu soyulabilir ya da çatlayabilir. Bu durum genellikle ölümcül değildir.
Sarı Yapraklar
Defneniz çok nem alıyorsa yaprakları sararabilir. Bu durum gübre ihtiyacının de bir göstergesi olabilir.
Kahverengi Yapraklar
Yeterince su almayan defnenin yaprakları kahverengileşir. Sulama sıklığınıza ve su miktarınıza daha çok özen göstermeniz gereken bir durumdur.
Sıkça Sorulan Sorular
Defne Yaprağı Nasıl Hasat Edilir?
Defne yaprakları, bitki en az 2 yaşındayken toplanmalıdır. Yaprakları 2 hafta boyunca ılık bir yerde bekleterek kuruttuktan sonra kullanabilirsiniz.
Defne Ağaçları Ne Kadar Yaşar?
Defneler, ölümcül bir hastalığa yakalanmadıkları ve hasar görmedikleri sürece 50 yıl kadar yaşayabilirler. 50 yıldan daha uzun süre yaşayan defneler de bulunmaktadır.
