Kahve ağacı, parlak yeşil yaprakları ile göz kamaştıran ve büyürken derli toplu bir görünüm sergileyen, büyüleyici, küçük bir bitki türüdür. Kulağa biraz şaşırtıcı gelse de bu bitki kapalı ortamlarda da sorunsuz bir şekilde yetiştirilebilir.
Anavatanı Etiyopya olan kahve ağacı bitkisi (Coffea arabica) ilkbaharda küçük, beyaz çiçekler açıp rengi yeşilden siyaha doğru yavaş yavaş dönen, yaklaşık 1,5 santimetrelik meyveler verir. Bu meyvelerin her biri iki tohumdan oluşur.
Çok geçmeden de damlama yöntemi ile kahve demlerken kullandığınız kahve çekirdeklerine dönüşür. Tohumları haricinde bitkinin diğer tüm bölümlerinin hem insanlar hem de hayvanlar için zehirli olduğunu unutmamakta fayda vardır.
Doğal habitatlarında kahve bitkileri büyüdükçe orta boylu ağaçlara dönüşür. Ne var ki, yetiştiriciler genellikle bu bitkileri daha kolay bakılabilecekleri bir boyuta gelecekleri şekilde budarlar.
Bu işlemi bilhassa bitkilerini evde yetiştirenler tercih etmektedir. Bir mağazadan aldığınız kahve çekirdeklerinden kahve ağacı yetiştiremezsiniz; o çekirdekler işlem görmüş ve kavrulmuş haldedir ve kesinlikle filizlenmezler.
Kahve ağaçları coşkulu bir şekilde büyüyüp gelişen türler olsa da bitkinizin evvela çiçek açması, ardından da meyve vermesi muhtemelen birkaç yılı bulacaktır. Bu bitkinin tüm kısımları evcil hayvanlar ve insanlar için zehirlidir. İnsanlar yalnızca çekirdeklerini tüketebilir.
Kahve Ağacı Bakımı
Kahve ağaçlarını büyütmek için en ideal ortam, tropikal, orta yükseklikte bir dağlık alanda bulunabilecek doğal şartları taklit eden ortamdır: yeterli drenajı olan bolca su, yüksek oranda nem, nispeten serin bir hava ve kısmen asidik olan, verimli bir toprak.
Doğal çevresine benzer şartları sağlayabildiğiniz sürece kahve bitkisini açık havada yetiştirmeniz de mümkündür. Kapalı alanlarda kahve ağaçları için ideal olan, doğrudan güneş ışığı almayan bir pencerenin kenarıdır. Bitkinizi klima vb. aletlerin yol açabileceği cereyandan uzak tutmalısınız. Bitkinizin toprağını nemli tutmak için onu haftada en az bir defa sulamalısınız.
Işık
Kahve ağacı alçak enlemlerde diğer ağaçlar tarafından gölgelenmeyi ya da tam gün güneşi tercih eder. Bu ağaçlar esasında alt bitki örtüsünde yer alan (orman tepe örtüsünün altında yaşayan) bitkilerdir ve direkt, şiddetli güneş ışığında serpilmezler. Doğrudan güneş ışığına aşırı derecede maruz kalan kahve ağaçlarının yaprakları kararacaktır.
Toprak
Kahve ağacınızı verimli ve drenajı mükemmel düzeyde olan, turba tabanlı bir toprak karışımına dikmelisiniz. Bu ağaçlar asidik toprakları tercih ederler. Bu nedenle, şayet bitkiniz serpilmiyorsa pH değerini artırmak için toprağınıza turba yosunu gibi organik bir madde katabilirsiniz. İdeal pH aralığı 6-6.5’a yakın olmalıdır.
Sulama
Bu bitkiler suyu severler ve hem düzenli olarak hem de bol miktarda su isterler. Toprakları dengeli bir şekilde nemli kalmalı fakat sırılsıklam hale de getirilmemelidir. Toprağınızın tamamen kurumasına asla izin vermemelisiniz.
Isı ve Nem
Kahve ağaçları için uygun ısı ortalaması gündüzleri 21-26 santigrat derece, geceleyin ise 18-21 santigrat derece civarında olmalıdır. Daha yüksek sıcaklıklar büyümeyi hızlandırabilir; fakat sıcaklığın yüksek olması çekirdekleri için yetiştirilen bitkiler için pek de ideal sayılmaz. Meyvelerin ağır ve durağan bir hızda olgunlaşmaları gerekir.
Buna ek olarak, bu bitkiler tropikal dağların yamaçlarında doğal bir şekilde büyümektedirler. Genelde bolca yağış alan ve sis gören, epeyce nemli şartlarda serpilirler.
Nem seviyesinin %50 oranında veya biraz daha yüksek seyretmesi bu bitkiler için yeterli olacaktır. Hava fazla kuru olduğunda yaprakların kenarları kararmaya başlar. Nem seviyesini yükseltmek için bitkinize günde bir defa su püskürtmelisiniz.
Gübre
Kahve ağacınızı büyüme dönemi boyunca birkaç haftada bir çok kuvvetli olmayan, sıvı gübreyle beslemelisiniz. Kış geldiğinde ise bu işlemi ayda bir gibi daha az sıklıkta olacak şekilde nadiren tekrarlayabilirsiniz.
Kahve Ağacı Türleri
- Coffea arabica “Nana”: Boyu yalnızca 30 santimetreye ulaşabilen bu cüce tür kapalı alanlarda yetiştirilmek için idealdir.
- Coffea canephora: Genellikle “robusta kahvesi” olarak bilinen bu tür Sahra Altı Afrika’ya özgüdür. Bu türe ait bitkiler sağlamdır. Ne var ki, bu türün kahve çekirdekleri, arabica çekirdeklerine kıyasla daha keskin, sert bir tatları olduğu için daha az revaçtadır.
- Coffea liberica: Orta ve Batı Afrika’ya özgü olan bu tür ilk olarak Liberya’da keşfedilmiştir. Arabica çekirdeklerinden daha yüksek oranda, robusta çekirdeklerinden ise daha az oranda kafein içeren, iri meyveler üretir.
Budama
Kahve ağacını budamak için kesme yöntemini ya da havai köklendirme yöntemini (ana bitkiye halen bağlı olan dalların köklendirilmesine dayalı olan bir teknik) tercih edebilirsiniz. Kesme yöntemi için en ideal zaman yaz mevsiminin başlarıdır.
- Boyu 20-25 santimetre civarında olan düz bir fidan belirleyip fidanın üst tarafındaki bir-iki yaprak haricindeki bütün yapraklarını koparın.
- Ardından, kestiğiniz kısmı topraksız bir karışımla dolu küçük bir saksıya dikip toprağı az da olsa nemli tutun.
- Bitkiyi hafifçe çekiştirdiğiniz zaman direnç hissettiğinizde köklerin oluşmaya başladığını anlayabilirsiniz.
Tohumdan Yetiştirme
Mağazadan aldığınız kahve çekirdeklerinin çimlenmesini sağlayamasanız da kahve ağacınızdakilerin filizlenmesini mümkün kılabilirsiniz. “Cherry” adı verilen etli kısımlarının üzerindeki kalıntılardan kurtulmak için onları hafifçe ovun.
Ardından, güzelce durulayıp birkaç haftalığına açık havada bırakın. Sonrasında cherry’leri 24 saatliğine suya batırın ve rutubetli olan fakat iyi drene edilmiş bir kuma ekin. Günlük olarak suladığınız takdirde cherry’ler iki ila dört ay içerisinde çimlenecektir. Çimlendikten sonra onları dikkatlice çıkarın. Her birini iyi drene edilmiş, asidik bir toprağa dikin. Haftada iki kez sulayın.
Saksıya Dikme ve Saksı Değişimi
Kahve ağacınızı her ilkbahar mevsiminde, eskisinden bir boy büyük saksıya dikmelisiniz. Saksınızda muhakkak birkaç tane drenaj deliği olmalıdır. Dilerseniz bitkinizi istediğiniz boyuta gelene kadar budayabilir, saksısının boyutunu birazcık sınırlandırabilir ve bitkinizin daha kontrollü bir şekilde büyümesi için onun kökünü budayabilirsiniz.
Yaygın Görülen Haşereler ve Hastalıklar
Kapalı ortamda büyütülen kahve ağaçları zaman zaman pamuklu bitlerin, yaprakbitlerinin ve akarların saldırısına uğrayabilirler.
İstilaları küçücük ağlarla, beyaz, tozlu kalıntı öbekleriyle ya da bitkiniz üzerinde gezindiklerini görebileceğiniz haşerelerle ayırt edebilirsiniz. Haşerelerin diğer bitkilerinize saldırmalarını önlemek adına bu istilaları bir an evvel haşere ilaçlarıyla ya da neem yağı gibi organik ürünlerle kontrol altına alabilirsiniz.
Kahve Ağacını Çiçeklenmesi İçin Teşvik Etmenin Yöntemleri
Kahve ağaçları yaklaşık üç yıllık olduklarında beyaz renkli, narin çiçekler açarlar. Şayet ağacınıza açık havada bakıyorsanız ve tomurcukları döllenirse çiçeklerden ufak ve yumuşak sayılan kırmızı meyveler (“cherry”) çıkacaktır.
Kendi kahve ağacınızın açmasını sağlamak için onu doğru ısıda, yani gün boyunca 21-26 santigrat derece arasında tuttuğunuzdan emin olmanız gerekir. Ayrıca, ağacınızın günde dört-beş saat boyunca güneş alması ve rutubetli, iyi drene edilmiş bir toprakta büyümesi şarttır.
Kahve Ağaçlarında Yaygın Görülen Sorunlar
Yapraklarda Kahverengi Lekelerin Oluşması
Yaprak lekesi gibi mantar hastalıkları kahve ağacınızın yapraklarında kahverengi lekeler belirmesine yol açabilir. Tedavi için hasarlı yaprakları ve dalları koparmalı ve bitkinizin çevresindeki hava sirkülasyonunu iyileştirmek adına ince dalları budamalısınız.
Yaprakların Kararıp Dökülmesi
Yapraklar genellikle aşırı derecede kuruduğunda (“aşırı derecede güneş ışığı sorunu” olarak da bilinir) kararıp dökülür. Bitkinizi ışığı dolaylı olarak alabileceği bir yere koymak sorunu çözecektir.
Sıkça Sorulan Sorular
Kahve Ağacının Bakımı Kolay mıdır?
Elbette! Kahve ağacı, bakımı son derece pratik olan bir bitkidir. Doğru seviyede ışık, su ve nem ile bu bitki evinizin baş tacı olmaya adaydır.
Kahve Ağacı Ne Kadar Hızlı Büyür?
Kahve ağacının olgunluğa erişmesi üç ila beş yılı bulabilir.
Kahve Ağacı Ev Ortamında Yetiştirilebilir mi?
Açık havaya dikilen kahve ağaçlarının boyu yaklaşık 2 metreye çıkabiliyor olsa da bitki yetiştiricilerinin çoğu, onları 30-60 santimetre kadar olacakları ve kolay bakılabilecekleri şekilde budamayı tercih eder.
