Doğada muz ve plantain (yeşil renkli, tropikal bir muz türü) ağaçlarının (Musa spp.) düzinelerce cinsi ve çeşidi bulunmaktadır. Meyve veren bu tropik bitkiler ağaç olarak kabul edilse de esasında, teknik olarak kocaman otsu bitkilerdir. Yani, ağaçsı bir gövdeleri yoktur. Bunun yerine, üzerlerinden büyük, oblong ve parlak yeşil yapraklar çıkan etli, dik gövdeleri vardır. İlkbaharda ise bu bitkiler gösterişli bir şekilde çiçeklenerek etli, uzun, yeşil ya da sarı renkte meyveler üretirler.
Bahçenizin ya da evinizin boyutları nasıl olursa olsun bir muz ağacına her zaman yer bulabilirsiniz. Buna ek olarak, bu ağaçlar her ne kadar ev ortamında meyve vermeseler de yeterli derecede ışık aldıkları sürece harika birer ev bitkisi olabilirler. Muz ağaçları genellikle hızlı büyür ve ilkbahar geldiğinde bu ağaçların dikilmesi gerekir.
Muz Ağacı Bakımı
Muz ağacının çoğu türü sıcak iklimleri tercih etse de soğuğa dayanıklı olan muz ağacı türleri de mevcuttur. Şayet muz ağacınızı dışarıya dikecekseniz ağacınızın bakımını kolaylaştırmak için öncelikle onu dikeceğiniz yeri doğru seçmeniz gerekir. Bu bitkiyi kuvvetli rüzgârlardan korunabileceği bir yere dikmelisiniz; zira bitkinin yaprakları kolayca zarar görebilir. Toprağa biraz organik gübre ekleyerek bitkinizi dikeceğiniz yeri hazır hâle getirebilirsiniz. Son derece müstesna olan bitkinizin geliştiğinde ulaşacağı boyu ve yayılacağı genişliği de hesaba katarak onun rahatça sığabileceği bir yer seçmelisiniz.
İlkbahardan sonbahara kadar olan büyüme dönemi süresince bu bitki bolca su ister. Bilhassa sıcak havalarda topraktaki nemi muhafaza etmek için ağacınızı günlük olarak sulamalısınız. Muz ağaçlarına büyüme dönemlerinde düzenli olarak gübre de verilmelidir. Bu ağaçlarda, yazın sonlarına doğru salkım halinde muzlar belirmeye başlar. Meyve yeşil bir renk alıp dolgun ve etli hâle geldiğinde gövdesinden koparılıp iyice olgunlaşması için serin ve kuru bir yere konabilir.
Işık
Muz ağacının pek çok türü tam gün güneş almak ister. Bu da çoğu zaman en az 6 saat boyunca doğrudan güneş ışığı almaları gerektiği anlamına gelir. Bununla birlikte, bazı çeşitleri çabucak kurur ve kısmen gölgede çok daha iyi bir şekilde gelişir.
Toprak
Bu bitkiler organik olarak verimli, iyi drene edilmiş ve kısmen asidik pH değerine sahip derin toprakları tercih eder. Toprağın tuzlu olmasına ise genellikle pek fazla tolerans gösteremedikleri bilinir.
Sulama
Muz ağaçları, yağmur ormanlarında yetişen tropikal bitkilerdir. Dolayısıyla, bol miktarda suya ve nemli havaya ihtiyaç duyarlar. Ağaçların gruplar halinde, birbirlerine yakın olacakları şekilde dikilmeleri idealdir; zira bu yöntem, yapraklardaki nemin muhafaza edilmesine yardımcı olur. Toprağın vıcık vıcık ıslak olmamakla birlikte yeterli derecede nemli olması için bitkinizi düzenli olarak sulamanız elzemdir. Bitkinizi aşırı derecede suladığınız takdirde ise kök çürümesi görülebilir. Bu nedenle, dengeli bir şekilde sulama yapmanızda yarar vardır.
Isı ve Nem
Bu bitkiler her ne kadar sıcak ve nemli şartları sevseler de aşırı ısıdan da hazzetmezler. Sağlam ve soğuğa dayanıklı muz ağacı türleri bile hava sıcaklığının 24 ila 35 santigrat derece arasında tutarlı bir seyri olmasını tercih ederler. Soğuk havalar ve kuraklık bitkilerin çok geçmeden tepeden köke doğru kurumasına neden olur. Nem seviyesini yükseltmek için ağacın yapraklarına günde bir defa su püskürtebilirsiniz.
Gübre
Muz ağaçları obur bitkilerdir. Bu nedenle, büyüme dönemi boyunca ağacınıza düzenli olarak ve etiket talimatlarını izleyerek dengeli gübre vermenizde yarar vardır. Ayrıca, organik madde seviyesini yükseltmek için toprağınıza organik gübre katabilirsiniz.
Muz Ağacı Türleri
Muz ağacının aşağı yukarı 70 tane türü ve daha da fazla çeşidi vardır. İşte, bu türlerden bazıları:
- Musa acuminata: Boyu 4 metre ila 6 metreye kadar ulaşabilen bu tür, 15-25 santim kadar uzayabilen kürek şeklindeki yaprakları sayesinde süs bitkisi olarak da yetiştirilir.
- Musa ornata: “Çiçekli muz” olarak da bilinen bu tür de dekoratif amaçlı yetiştirilmektedir. Üzerindeki küçük meyveler genelde yenmez.
- Musa basjoo: “Japon muzu” olarak da adlandırılan bu tür soğuğa karşı oldukça dayanıklıdır. Boyu 2 ila 4,5 metre kadar uzayabildiği için de oldukça heybetli görünür.
Budama
Muz ağacınız meyve vermeden önce onu budayın ki geriye tek bir ana gövde kalabilsin. Ağacınız 6 ila 8 ay kadar büyüdükten sonra üzerindeki fışkına (ağacın kökünden çıkan küçük dal; sürgün) dokunmayın. Bu bitki, bir sonraki büyüme döneminde ana gövdenin yerini alacaktır. Meyve koparıldıktan sonra ana gövdeyi 80 santim kalacak şekilde budayabilirsiniz. Gövdenin kalan kısımlarını birkaç hafta içinde koparmalı, gövdenin yerini alacak olan fışkını ise sağlam bırakmalısınız.
Muz Ağacını Çoğaltma
Muz ağacını çoğaltmanın en iyi yolu bölme yöntemidir. Muz ağaçlarını bölmek için fışkınları keskin bir bahçe küreği ile rizomdan (toprağın altında kalan yatay gövde) ayırın. Bunu yapmadan evvel fışkınların yaklaşık 1 metre uzunluğa ulaşıp kendi köklerini oluşturmalarını bekleyin. Bir fışkını esas bitkiden ayırdığınızda rizom bölümünün yüzeyini bir ya da iki gün kurumaya bırakın. Bu noktada, bitkiniz uygun gördüğünüz herhangi bir yere dikilmeye hazır olacaktır.
Muz Ağacını Saksıya Dikme ve Saksı Değişimi
Muz ağaçları saksıda büyüyebilir; fakat verimli bir şekilde gelişmeleri için en az 55-56 litrelik saksılarda bakılmaları gerekir. Saksınızda drenaj delikleri olduğundan emin olun ve gevşek, organik olarak verimli bir toprak karışımı kullanın. Muz ağacınızı saksıya dikmenin avantajlarından biri onu soğuk ve elverişsiz hava koşullarında pratik bir şekilde içeriye taşıyabilmektir. Ne var ki, saksıya dikilen muz ağaçlarının daha fazla su ve besin ihtiyaçları olur. Dolayısıyla, toprağa dikilen muz ağaçlarına kıyasla bu ağaçlar kısıtlı topraklarında kalanı daha fazla tüketirler. Buna ek olarak, bu ağaçların maksimum boyutlarına ulaşamama ve meyve verememe ihtimalleri yüksektir. Bu nedenle, çoğu kişi onları yapraklarının güzelliğini doya doya seyre dalmak için tercih eder. Muhtemelen, muz ağacınızı, mevcut fışkınları esas bitkiden ayırarak üç yılda bir bölmeniz ve ağacınızın saksısını değiştirmeniz gerekecektir.
Yaygın Görülen Haşereler ve Hastalıklar
Güzeller güzeli muz ağacınıza musallat olabilecek çok sayıda haşereye ve hastalığa karşı tedbirli olmanızda yarar vardır. İşte, bu baş belası haşerelerden bazıları:
- Yaprak bitleri: Bitki yapraklarının kıvrılıp çekmesine sebep olabilen bu haşereler, bitkilerin üzerinde çıkan meyveleri de etkileyebilecek olan başka hastalıkları yayarlar.
- Pirinç bitleri: Bitkinizden jöleye benzer bir özsu sızdığını fark ederseniz pirinç bitlerini ağırlıyor olabilirsiniz. Neyse ki, bu küçük istilacıları haşere ilaçları ile def etmek mümkündür.
- Nematodlar: Bu tür, muz ağaçlarında en sık görülen, ağacın kendisini ve meyvelerini çürüten haşeredir.
- Özsu emen haşereler: Pamuklu bitler ve kırmızı örümcek akarları da muz ağaçlarına sık sık musallat olan haşerelerdendir.
- Kın kanatlılar: Meyve salkımlarına dadanan bu haşere türü haşere ilacıyla etkisiz hale getirilebilir.
- Kirpik kanatlı böcekler: Bu haşere türü meyvenin kabuğunda leke bıraktığı gibi onu yarabilir de.
Geniş bağlarda yetiştirilen muz ağaçlarında yaygın olarak görülen çok sayıda hastalık mevcuttur. Bu hastalıklar, ticari mantar ilaçlarıyla ve haşere ilaçlarıyla tedavi edilebilir. Ev ortamında saksıda yetiştirilen muz ağaçları için ise kök çürümesi, yaprak lekesi, solma ve külleme gibi hastalıklara karşı tetikte olmak gerekebilir.
Sık Sorulan Sorular
Muz Ağaçlarının Bakımı Kolay mıdır?
Bir muz ağacının (ev ortamında da dışarıda da) serpilebilmesi için bazı ideal şartlara ihtiyaç vardır. Ağacınızın güçlü ve sağlam bir şekilde büyümesi için ona bolca su ve ışık vermelisiniz.
Cüce Muz Ağaçlarının Boyu Ne Kadar Uzar?
Muz ağaçlarının boyu epey uzar. Bu nedenle, bilhassa muz ağacınıza ev ortamında bakmayı düşünüyorsanız boyu 2,5-3 metreye ulaşan cüce Cavendish muz ağaçlarını tercih edebilirsiniz.
Evde Muz Ağacı Yetiştirilebilir mi?
Muz ağacından harika bir ev bitkisi olur! Yine de, evde yetiştirilen bir muz ağacının meyve vermesini beklemek hata olabilir. Bu bitkinin meyve üretebilmek için açık havada, tropikal şartlar altında büyümesi gerekir.
