Nolina (Beaucarnea recurvata), açık havada yetiştirilmesi halinde evinizin bile boyunu aşabilecek devasa bir ağaç haline gelebilir. Kapalı ortamlarda bakılması çok daha elverişli olan, bilhassa masaların üstünde şahane bir görünüm sergileyen bir bitkidir. Bilinenin ve yapraklarının görünümünün aksine, bu bitki tam olarak bir palmiye ağacı değil, yenilebilir kuşkonmazın (asparagus) da dahil olduğu Asparagaceae (Kuşkonmazgiller) familyasının bir üyesidir.
Kapalı ortamlarda bu harika küçük ağaçlar genellikle sığ saksılarda yetiştirilir. Bu bitkinin, topraktan fışkırırcasına boy gösteren soğanlı gövdesinden çıkan çizgili yeşil yapraklarından oluşan öbek görülmeye değerdir. (Soğanlı gövdesi, en yaygın isimlerinden biri olan “fil ayağı” ismini almasının başlıca sebebidir.) Doğru şartlar altında bakıldığı ve zaman tanındığı sürece, çalışma masalarına hayat katan bu küçük bitki, boyları 2 metreye veya daha yükseğe ulaşan şahane numune bitkiler üretecektir. Orta Amerika’nın kurak bölgelerinde doğal olarak yetişen fil ayağı bitkisi, evde bakımı en kolay olan bitkiler arasında yer almaktadır.
Nolina bitkisini açık havaya dikmek için en uygun zaman genellikle ilkbahardır. Yine de, bu bitki herhangi bir zamanda pekâlâ dikilebilmektedir. Nolina bitkisi oldukça yavaş büyüyen ve uzun ömürlü bir türdür. 30 santimetrelik bir Nolina bitkisinin boyutlarını ikiye katlaması beş yılı veya daha uzun bir süreyi bulabilir.
Nolina (Fil Ayağı) Bakımı ve Yetiştirme
Nolinanın tam güneş alan bir konumda ve kumlu bir toprakta yetişmesi idealdir. Bu bitkiyi bahçenize dikmeyi düşünüyorsanız dikim esnasında kaktüsler/sukulentler için hazırlanan bir toprak karışımı tercih etmeli ve bitkinizi bahçenizin en çok güneş alan noktasına dikmelisiniz. Muntazam bir lokasyonda yetiştiği ve düzenli olarak ve makul miktarda sulandığı sürece bu bitkinin pek sorunu olmaz.
Ev ortamında ise fil ayağı bitkisi, serpilmek için yeterince ışık aldığı ve büyüme döneminde istikrarlı bir şekilde sulandığı müddetçe dikimden sonra gönül rahatlığıyla kendi haline bırakabileceğiniz bir bitkidir. Ne var ki, bu bitkinin çok yavaş büyüdüğünü unutmamalısınız. Anlayacağınız, bir-iki büyüme döneminde Nolina’nızın hemen evinizin bir köşesini taçlandıran, gösterişli bir bitki haline gelmesini beklemeniz biraz fazla iyimser kaçabilir.
Işık
Nolina bitkileri tam güneş ya da parlak ve dolaylı ışık severler. Bitkinizi ev ortamında yetiştirecekseniz onu, direkt olarak güneş ışığı veya bolca dolaylı ışık alan bir pencere önü gibi evinizin en aydınlık yerine koymalısınız.
Toprak
Bu bitkinin anavatanı Orta Amerika’nın yarı çöl bölgeleridir. Açık havada dikilmesi halinde bu bitki nispeten kumlu fakat aynı zamanda organik bakımdan zengin bir toprakta büyümeyi yeğler. Kapalı ortamlarda ise verimliliğinin artırılması adına turba ile zenginleştirilmiş, kaktüsler/sukulentler için özel olarak hazırlanmış bir toprak karışımı bu bitki için idealdir.
Sulama
Evde saksı bitkisi olarak bakılan bir Nolina bitkisinin büyüme dönemi boyunca 7 ila 14 günde bir sulanması gerekir. Soğanlı gövde suyu tutar; bu nedenle, bitkinizi fazla sulamamaya özen göstermelisiniz. Kış mevsiminde ise sulamayı ayda bir olacak şekilde azaltabilirsiniz.
Bahçeye dikilen bir Nolina bitkisinin düzenli olarak yağış alan bir bölgede konumlandırılması halinde suya nadiren ihtiyacı olur. Kurak iklimlerde ya da kuraklık dönemlerinde iki haftada bir verilecek az miktarda su, bu bitki için yeterli olacaktır.
Isı ve Nem
Fil ayağı bitkisi, 15 santigrat derecenin üstündeki ılıman ve kurak havaları sever. Bununla birlikte, uzun süreli olmadığı sürece 10 santigrat dereceye kadar düşen sıcaklıklarda da hayatta kalabilir.
Gübre
Bitkinizi büyüme dönemi boyunca haftada bir kez sıvı gübreyle beslemeli ya da ona ilkbaharda yavaş salınımlı topak gübrelerden vermelisiniz. Kış boyunca ise besleme sıklığınızı azaltabilirsiniz.
Saksıya Dikme ve Saksı Değişimi
Ev ortamında Nolina’nızı bir miktar turba ile harmanlanmış ve kaktüsler/sukulentler için özel olarak hazırlanmış bir toprak karışımıyla dolu ufak bir saksıya dikebilirsiniz. Gerekirse bitkinizin saksısını ilkbaharda değiştirebilirsiniz. Şayet büyük bir fil ayağı bitkisi yetiştirmek istiyorsanız saksısını her yıl değiştirmelisiniz; fakat bitkinizin boyutlarını küçük tutmayı hedefliyorsanız onu iki-üç yılda bir yeni bir saksıya almanız yeterli olacaktır. Nolina bitkileri köklerini sınırlayan, boyutlarına göre nispeten küçük sayılacak saksılara dikildiklerinde coşarlar.
Nolina (Fil Ayağı) Bitkisinin Çoğaltılması
Nolinalar bazen tabanlarından, ayrı bir yere alınabilen ve bağımsız olarak saksıya dikilebilen filizler (“sürgünler”) verirler. Bununla birlikte, bu işlemin gerçekleştirilmesi, filizlerin üzerinde kök olmaması nedeniyle genellikle zordur. Yine de denemek istiyorsanız filizi, yeni bir kök büyütmesi için teşvik etmek adına bir köklendirme hormonundan yararlanabilirsiniz. Nolina bitkisi ev ortamında filizlenebilir tohumlar üretmek üzere nadiren çiçeklenir (veya hiç çiçeklenmez).
Budama
Hasar görmüş olan yaprakların uçlarının sağlıklı dokulara kavuşabilmeleri için budanmaları gerekir. Şayet filizler (“sürgünler”) ikinci kez tomurcuk üretirse bitkinizin merkezi bir gövdeye sahip olmaya devam edebilmesi ve klasik ağaç görünümünü koruması için bu tomurcukları budayabilirsiniz. Ne var ki, çok gövdeli bir ağaç genellikle cazip bulunur ve pek çok kişi, söz konusu ikinci tomurcukları adeta kucaklar.
Yaygın Görülen Haşereler ve Hastalıklar
Çoğu ev bitkisi gibi fil ayağı bitkisi de örümcek akarlarına, pamuklu bitlere ve kabuklu bitlere yakalanmaya yatkındır. Bahçe bakımı için üretilen sabunların veya yağların kullanımı, bu haşereleri kontrol altına almanın zehir içermeyen makul bir yoludur.
Potansiyel olan fakat nadiren görülen hastalıklar arasında ise yaprak lekesi, gövde çürüklüğü ve bakteriyel yaprak çizgisi (siyah saman) bulunmaktadır. Aşırı sulama, mantar problemlerinin ve gövde çürüklüğünün en yaygın sebebidir.
