Buxus (Şimşir) cinsinin yavaş büyüyen, geniş yapraklı ve yaprak dökmeyen yaklaşık 70 türü bulunmaktadır. Bahçelerde yetiştirilenlerin çoğu, kültivarlar ya da B. sempervirens (klasik şimşir) ve B. microphylla (küçük yapraklı şimşir) adı verilen iki türün hibritleridir. Şimşirler genellikle büyük çalılar ya da küçük ağaçlar olarak kabul edilir.
Bununla birlikte, modern peyzajda tercih edilen türlerin çoğu, çalı çitler için ya da süslü biçimde kesilip kırpılan ağaçların olduğu bahçeler için popüler sayılan B. sempervirens “Suffruticosa” gibi cüce türlerdir. Bir diğer cüce şimşir de “Korean (Buxus sinica var. insularis)” adlı türdür. Bu türün boyu olgunlaştığında bile yalnızca 60 santime çıkmaktadır; yayılımı ise nispeten biraz daha geniştir. Bu cüce şimşir çalıları, açık yeşil renkteki gür ve yoğun yaprakları ve büyürken yuvarlak, derli toplu bir biçim alıyor olmaları nedeniyle tercih edilir.
Şimşir Ağacı Bakımı
Şimşir ağaçları için ideal olanlar, tınlı bir toprak ve az da olsa rüzgâr korumalı bir yerin tam gün güneş alan ama kısmen de gölgede kalan bölümüdür. Kökleri sığ olan bu ağaçların topraklarının ısıdan korunması gerekir. Her bitkinin etrafını 7,5 cm kalınlığında organik bahçe malçı ile bir kat malçlamalısınız. Gövdenin 5 cm dışından malçlama yapmalısınız. Genellikle, bir çalının ya da ağacın direkt dibinden malçlama yapmak zararlıdır; zira haşerelere ve hastalıklara davetiye çıkarır. Yer müsaitse tüm çevrenin yaklaşık 30 cm dışından malçlamanız daha idealdir.
Çatı çitler için veya resmi ve modern bir tasarım için yetiştirildiklerinde şimşirlerin bakımıyla ilgili temel husus düzenli budamaya yöneliktir. Yine de şimşirlerinizi bahçenizde kendi kendilerine büyüyecek bitkiler olarak yetiştiriyorsanız bu işleme gerek duymayabilirsiniz.
Işık
Şimşirler tam gün güneşi tercih etseler de kısmen gölgede de olmaları gerekir. Bununla birlikte, bu ağacı öğleden sonra diğer ağaçların gölgesine sığınabileceği bir yere dikmek çok daha tercih edilesidir. Ağaçların sağladığı koruma ile cüce şimşirlerin kökleri, toprağın serinliğinden daha fazla yararlanabilir.
Toprak
Şimşir ağacının iyi drene edilmiş bir toprağa dikilmesi gerekir; aksi halde kök çürümesinden muzdarip olabilir. Bu ağaçlar her ne kadar pH seviyesi düşük olan toprakları tolere edebilseler de diplomalı toprak bilimci Victoria Smith, şimşirlerin pH değeri 6.8 ve 7.5 aralığında seyreden toprakları tercih ettiklerini vurguluyor.
Sulama
İlk iki yıl boyunca şimşirler haftalık olarak derin sulama isterler. Sığ sulamadan kaçınmalısınız; zira bu işlem, nemin en derindeki köklere ulaşamayacağı anlamına gelir. Olgun bitkiler her 2 ila 4 haftada bir yapılan derin sulama ile serpilebilirler.
Isı ve Nem
Şimşir ağacı genellikle 6-8. kuşakların iklim şartlarında serpilmektedir. Kavurucu yaz sıcaklarında ise bu özel ağaç daha fazla suya ve gölgeye ihtiyaç duyar. 5. kuşakta bu bitkiyi yetiştirenler sapların uç kısımlarının soğuk havada tamamen kuruduğunu gözlemleyebilirler.
Gübre
İlkbaharda, bitkinizin büyüyeceğini fark ettiğiniz zamanlarda ona çok amaçlı gübre verebilirsiniz.
Şimşir Ağacının Çoğaltılması
Şimşir ağacını çoğaltmanın en iyi yolu kesilen saplarının köklendirilmesidir. Yaz ortasında yeni büyüyen kısımların saplarının uçlarından 7,5-10 santimlik bölümler kesin. Alt kısımlardaki yaprakları koparıp kestiğiniz yerin bir tarafındaki sapı soyun. Kestiğiniz kısımları, kum, turba yosunu ve vermikülit ile dolu karışımla hazırlanmış bir saksıya gömün. Toprak karışımını nemlendirin, saksıyı mühürlü bir torbanın içine yerleştirin ve aydınlık bir yere koyun. Nemi her gün kontrol edin ve kestiğiniz kısım kuruduğunda ona su püskürtün. Birkaç günde bir kestiğiniz kısımları nazikçe çekiştirerek kökleri kontrol edin.
Kökler yeteri kadar geliştiğinde saksıyı torbadan çıkarın. Kestiğiniz kısmı bu kez verimli bir toprak karışımıyla dolu bir saksıya taşıyın. Bir sonraki ilkbaharda dışarıya dikme vakti gelene kadar bitkinizi güneş alan bir pencerede büyütmeye devam edin.
Budama
Sık sık budanmaya tolerans göstermeleriyle bilinseler de şimşir ağaçlarının çoğu pek fazla budanmasalar bile gayet hoş, dağınık bir biçim sergileyeceklerdir. Şimşirlerin yalnızca ölü ya da birbirine girmiş dallarının temizlenmesi adına zaman zaman budanmaları yeterlidir.
Şekil vermek için özel olarak detaylı bir budama işlemi yapılacağı zaman ise bu, büyüme döneminin herhangi bir safhasında gerçekleştirilebilir. Kış güneşinden yanmaya neden olmamak adına bu işlemden sonbaharın son demlerinde kaçınılmalıdır.
Şimşir Ağacı Türleri
Şimşir ağacının çok sayıda türü vardır ve sizin için ideal olan tür, peyzaj düzeniniz için özel olarak neye ihtiyaç duyduğunuza göre değişir.
- Buxus sempervirons“Suffruticosa”: Bu tür daha yavaş büyüdüğü için bahçelerin gözdesidir. “Arborescens” kültivarlarına kıyasla daha sıkı ve derli toplu bir görünüm sergiler. Bu çalıların boyu 60-90 santim kadar uzamaktadır. Yayıldıkları alan ise 60-120 santimlik bir bölgeyi kapsar.
- B. sempervirens“Arborescens”: Diğer türlere göre daha büyük olan ve daha hızlı büyüyen bu türün boyu 6 metreye kadar çıkabilir. Bu tür 2,5-3 metrelik bir alana yayılmaktadır.
- B. sempervirens“Monrue Green Tower”: Dikey bir biçime sahip olan bu türün boyu 3 metreye kadar varabilir ve bu tür yayıldığında 60 santimlik bir alanı kaplar. Yüksek çalı çitler için ideal olan bu tür, ağaç budama sanatı için de harikadır. Evin girişine konacak iki bitki, eşsiz bir zarafet yaratabilir.
- Buxus microphylla var. Japonica: Japon şimşiri (küçük yapraklı şimşir), alçak çalı çitler için en sık tercih edilen türlerden biridir. Aynı zamanda, kuraklığa karşı daha dayanıklı bir çalı istendiğinde de bu tür tercih edilebilmektedir. 6-9. kuşaklar için elverişli olan bu türün boyu 2-2,5 metreye kadar çıkar; genişliği ise 3-4,5 metre kadardır. Japon şimşiri, bilhassa Uzak Doğu’daki tarihi yerlerdeki kullanımıyla dikkat çekmektedir.
- B. microphylla japonica“Winter Gem”: Boyu 120-180 santim aralığında değişebilen bu tür yayıldığında da benzer rakamlara ulaşabilmektedir. Bu kültivara ismi, kışın yapraklarının altın sarısı ve bronz tonlar sergilemesi nedeniyle verilmiştir.
- B. microphylla japonica “Golden Triumph”: 60-90 santim uzunluğa ve 90-120 santim genişliğe sahip olan bu tür alacalı yapraklarıyla gösteriş yapar.
Yaygın Görülen Haşereler ve Hastalıklar
Şimşir ağaçlarında görülen yaygın problemlerden biri “kış güneşi”dir. Kışın rüzgâra ve güneşe maruz bırakılan yaprakların rengi kırmızımsı-kahverengiden sarı bir tona bürünür. Bu problemi çözmeye yönelik geliştirilen yöntemlerden biri kasım ayının ve ocak ayının sonlarında çalılara kuruma önleyici bir madde püskürtmektir. Bitkilerin büyüme dönemleri boyunca yeteri kadar sulandığından emin olmanızda da fayda vardır. Buna ek olarak, çalılarınızın etrafına, kışın onları rüzgârdan ve güneşten koruyacak bir yapı inşa edebilirsiniz. Yine de bazı bitki yetiştiricileri yaprakların kışın güneşten yanmasına pek aldırmaz. Hatta bundan özellikle hoşnut olanlar vardır.
Yaprak yiyen larva, şimşir akarı ve yaprak piresi, yaygın görülen haşereler arasındadır. Bu haşerelerin verdiği zarar, bitkilerin şeklini bozar; fakat ölümcül bir hasara yol açmazlar. Bu tür haşereler bitkiler için üretilen özel yağlarla tedavi edilebilir. ABD’nin güneydoğu bölgelerinde ise nematodlardan (yuvarlak kurtlar) korkulur.
Şimşirler mantarlara ve yaprak lekelerine karşı hassastır. Drenajı iyi olmayan topraklarda kök çürümesi de sorun teşkil edebilir.
Soğuğa dayanıklılık haritasının kuzey bölgelerinde ise genç şimşirlerin kıştan etkilenip zarar görmesi olasıdır.
Şimşir Ağacının Peyzajdaki Yeri
İnsanlar şimşir ağaçlarını genellikle evlerinin peyzajında, kendi kendine büyüyen bitkiler olarak yetiştirseler de bu ağaçların evlerin hemen dışına, onların sınırlarını belirleyecek şekilde, grup halinde ya da çalı çitler için dikildikleri de görülür. Cüce şimşirler resmi ve modern peyzaj tasarımlarında önemli bir yere sahiptir. Bu tür şimşirler budandıklarında daha güzel görünürler. Bu da onları, geometrik ya da simetrik yüzeylerden oluşan bahçe tasarımlarında, ağaç budama sanatında ve bonzai bitkileri olarak sunulduklarında oldukça popüler kılar. Dalak otunun (Teucrium chamaedrys) da benzer şekilde tercih edildiği bilinmektedir.
Bu çalıların diğer kullanımları yaşamlarının bile ötesine geçmektedir. Tatil dönemlerinde, solmayan bir tür olarak bu ağacın dalları kesilerek çelenklerde, kapı süslerinde, ev için hazırlanan yılbaşı süslerinde ve süslü biçimde budanan ağaçlardan oluşan aranjmanlarda kullanılmaktadır.
