Uyku Çiçeği olarak da bilinen Süs Yoncası (Oxalis triangularis), yaprakları neredeyse siyah renkte nadir bitkilerdendir. Yaprakları aslında çok koyu mor renktedir. Yaprakları üçgendir ve normalde üçlü grup halinde büyür. Geceleri (veya özellikle kapalı havalarda) neredeyse bir şemsiye gibi katlanır ve sabah ışığıyla yeniden açılır. Bu bitkinin beyaz – açık pembe arası veya lavanta renginde ince çiçekleri vardır. Süs yoncasını ekmek için en iyi mevsim ilkbahardır ve en iyi ev bitkisi olarak yetişir. Büyüme hızı ortadır. Süs yoncası bitkisinin tüm kısımlarının insan ve evcil hayvanlar için zehirli olduğunu unutmayın.
Süs Yoncası Özellikleri
Süs yoncası yani oxalis btikisi, mor, yeşil ve alacalı yapraklara sahiptir. Lila ve mavi tonlarında çiçekler açan süs yoncaları yılda iki kez çiçeklenmemektedir. Farklı dönemlerde olabilen çiçeklenmeler süs yoncalarının gelişimlerini durdurmaktadır. İlkbahar ve yaz dönmelerinde çiçeklenen süs yoncalarının çiçekleri iki ila üç hafta kadar yaşamaktadır.
Minik ve narin çiçekleri ile dikkat çeken süs yoncalarına çiçeklenme düzeni sebebiyle uyku çiçeği de denilmektedir. Çiçeklendiği dönemde tüm enerjisini ve gelişimini narin çiçeklerine harcamaktadır.
Çiçeklerinden tohum elde edilmesi süs yoncasının neslini devam etmesi için gerekli olan tüm enerjisini çiçeklerine ayırmasına sebep olmaktadır. Pek çok botanikçi yılda bir aydan fazla gelişimini durduran süs yoncalarının çiçeklendiği dönemde çiçeklerinin kısa sürede toplanması gerektiğini savunmaktadır.
Süs Yoncası İsimleri Nelerdir?
Süs yoncası farklı kültürlerde birbirinden ayrı pek çok isim ile bilinmektedir. Eksi yonca, uyku çiçeği, sahte yon ce, mor yonca olarak da adlandırılmaktadır. Oxalis türlerinin kök yapısı soğanlıdır. Yapı olarak otsu bir bitki olan süs yoncaları kutuplar hariç dünyanın her noktasında rahatlıkla yetişmektedir. Süs yoncalarının ismini aldığı yonca bitkileri ile hiçbir ilgisi yoktur. Yaprak şekli ile yonca bitkisine benzeyen süs yoncaları sahte yonca olarak da bilinir.
Süs Yoncası Bakımı
Süs yoncası yetiştirildiği bölgelerde bahçede veya saksıda, içeride ise ev bitkisi olarak çok kolay yetiştirilir. Bitkinin sağlıklı olması için gereken şeyler bol ışık alan bir yer ve toprağı kurumaya başladığında su verilmesidir. Sağlıklı gelişimini desteklemek için büyüme döneminde süs yoncası bitkisine besin de vermek gerekir.
Süs yoncası bitkilerinin sonbahar – ilkbahar arasında aktif şekilde büyüdüğünü ve yazın uykuya girdiğini göz önünde bulundurun. Ancak özellikle ev bitkilerinde her yıl böyle olmayabilir, bakım ihtiyaçları farklı olabilir. Uykudayken yapraklar bozulacaktır. Böyle olduğunu görürseniz sulamayı azaltın ve besin vermeyi kesin. Yeni yaprakların çıkmaya başladığını gördüğünüzde bitkinizin normal bakım rutinine kaldığınız yerden devam edin.
Işık
Bu bitki tam güneş ya da kısmen gölge alan yerde güzel yetişir. Yani kabaca çoğu gün dört saat doğrudan güneş ışığına ihtiyaç duyar. Dışarıda bakıyorsanız ve sıcak bir iklimde yaşıyorsanız sıcak ikindi güneşinden koruyun. Evde ise bitkinizi fazla ışık alan bir pencerenin önüne yerleştirmeniz gerekir. Saksıyı düzenli olarak çevirerek bitkinin tüm kısımlarının eşit şekilde ışık alarak eşit şekilde büyümesini sağlayın. Bitki az ışık alırsa zayıf, ince uzun hale gelebilir.
Toprak
Süs yoncası, drenajı iyi olduğu müddetçe pek çok tipteki toprakta yetişebilir. Toprak çok nem tutuyorsa kökleri çürümeye müsaittir. Tınlı veya kumlu bir toprak en idealidir. Saksıda bakılacaksa genel amaçlı ve drenajı iyi bir saksı karışımı uygun olacaktır.
Su
Genç süs yoncası bitkilerinin toprağının her tarafına eşit miktarda su dökerek toprağını nemli tutun. Olgunlaşmış bitkilerin kuraklığa biraz toleransı vardır ve sulamayı unutursanız sizi affederler. Süs yoncası bitkisinin büyüme dönemi süresince toprağın ilk birkaç santimi kuruduğunda bitkiyi sulayın. Bitki yaz döneminde uykuya girdiğinde iki veya üç haftada bir biraz sulayarak toprağın tamamen kurumasını önleyin.
Sıcaklık ve Nem
Bu bitkiler, 15-24 °C sıcaklıkları sever, bu nedenle de ortalama oda sıcaklığında evde bakılmak için uygundur. Geceleri 10 °C’ye kadarki sıcaklıkları tolere edebilirler. Bitkinizi dışarıdaki güçlü rüzgârlardan evde ise klima ve ısıtıcıların yarattığı cereyanlardan koruyun, yaprakları zarar görebilir. Süs yoncası bitkileri için orta nem seviyesi idealdir.
Gübre
Süs yoncası bitkinize büyüme dönemi süresince etiketteki talimatlara uyarak yavaş salınımlı ya da sıvı gübre verin. Evde ise ev bitkileri için hazırlanan sıvı gübreler idealdir. Toprağa bir miktar kompost karıştırmak da sağlıklı gelişimi destekleyebilir.
Süs Yoncası Ne Zaman Çiçek Açar?
Süs yoncaları, sonbahar – ilkbahar arasında yapraklar üzerinde kümeler halinde beş taç yapraklı çiçekler verir. Aynen yapraklar gibi çiçekler de geceleri ve kapalı havalarda kapanır. Daha fazla çiçek açması için ölü çiçeklerin toplanması şart değildir ancak bitki daha derli toplu görünür. Bitkinizin daha çok çiçek açması için ona yeterli güneş ışığı, nem ve gübre vermeniz gerekir. Eksikleri olan bitkiler fazla çiçek açmaz ve hatta hiç çiçek açmayabilir. Ancak istediği şartlar sağlanan sağlıklı bir süs yoncası her yıl yeniden çiçek açacaktır.
Süs Yoncası Çoğaltma
Olgun süs yoncası bitkileri büyüme dönemlerinde ayrılarak çoğaltılabilir. Ayırma yöntemi sayesinde ekonomik bir şekilde hem yeni bitki sahibi olursunuz hem de olgun bitkinizin sıkış tepiş olmasını önlemiş olursunuz. İşte yapılışı:
- Toprağı kazıp bitkiyi dikkatlice çıkarın, köklerine mümkün olabildiğince zarar vermemeye çalışın.
- Kök yumrusunu nazikçe ikiye ayırın (bitkiniz daha büyükse daha fazla parçaya da ayırabilirsiniz). Kökleri koparmamak için bu işlemi elinizle yapmaya çalışın ancak kökler birbirine çok dolanmışsa steril bir bahçe makası kullanabilirsiniz.
- Her bir yeni kısmı bahçede toprağa ya da kök yumrusundan biraz daha geniş bir saksıya ekin. Bitkilere su verin.
Süs Yoncası Bitkisinin Tohumdan Yetiştirilmesi
Süs yoncaları tohum yerine soğandan yetiştirilir. Bitkiyi ekmek için en iyi zaman ilkbahardır. Soğanları, toprağın 2-5 cm kadar derinine, daha dar olan uçları yukarı bakacak şekilde ekin. Birden fazla soğan varsa aralarında 7-10 cm boşluk kalacak şekilde ekin. Bitkileri ektikten sonra toprağı sulayın ama suya doyacak kadar sulamayın. Toprağın üstten 2-5 cm’lik kısmı kuruyunca sulamaya devam edin. Soğanları sıcak ve ışık alan bir yere diktiğinizden emin olun (bahçede ya da saksıda fark etmez). Üç ila dört haftada geliştiklerini göreceksiniz.
Saksıya Ekilmesi ve Başka Bir Saksıya Alınması
Süs yoncanızın kök yumrusundan biraz daha büyük bir saksı seçin. Altında çok sayıda drenaj deliği olduğundan emin olun. Verniksiz kil saksı idealdir çünkü topraktaki fazla nemin saksı duvarlarından atılmasını sağlar. Saksıya drenajı iyi olan çok amaçlı kaliteli bir saksı karışımı doldurun.
İki yılda bir sadece bir boy büyük saksıya alın. Bitkiyi nazikçe eski saksıdan çıkarıp gevşek toprağı silkeleyin. Daha sonra içinde taze saksı toprağı karışımı olan yeni saksıya aynı derinliğe ekin. Son olarak bitkiyi sulayın.
Kışı Geçirmek
Soğuğa dayanıklılık bölgesinin dışında yetiştirilecek olan süs yoncası bitkilerinin kış süresince evde bakılması gerekir. Hava tahminlerinde belirtilen don tarihi gelmeden önce yani gece hava sıcaklıkları hala 10°C‘nin üzerindeyken bitkinizi içeri alın. Bitkiyi en aydınlık pencerenin önüne koyun, güneye bakan bir pencere idealdir. Cereyan hattında kalmamasına dikkat edin. Oda sıcaklığını 26°C‘nin altında tutmaya çalışın; daha sıcak olursa bitkiniz yaz mevsiminde olduğunu zannedip uykuya girebilir. Bitkinizi dışarıdayken nasıl suluyorsanız aynı şekilde sulamaya devam edin.
Uyku Çiçeği (Süs Yoncası) Faydaları
Uyku çiçeği bitkilerinin pek çok faydası bulunmaktadır. Tüketilebilen bitkiler arasında yer alan uyku çiçekleri genellikle şifalı çaylar üretmek için kullanılmaktadır.
Mide yanması, karaciğer ve böbrek rahatsızlıkları, hazımsızlık gibi pek çok sorunda uyku çiçeği çayı kullanılmaktadır.
Eğer çıban sorununuz varsa, süs yoncasını iyice yıkadıktan sonra, mikserden geçirerek çıban olan bölgeye sürülebilmektedir.
Ancak bitkilerin kullanımı ve yaratacağı etkileri ile ilgili mutlaka doktorunuza danışmalı ve onayı olmadan hiçbir doğal bitkiyi kullanmamalısınız.
Süs Yoncası Çeşitleri
Oxalis Triangularis en bilinen Uyku Çiçeği türlerindendir. Bu bitkinin yaprakları mora benzer bir renktedir ve genellikle beyaz ya da pembe çiçekler açar. Oxalis Triangularis türü süs yoncaları 30 cm’e dek boylanabilmektedir. Siyaha yakın, koyu kahve ve mor benzeri yaprakları vardır. Bu tür süs yoncalarının çiçekleri beyaz veya pembedir. Yaprakları mor kelebekleri andıran üçgen yapıdadır.
Oxalis Tetraphylla süs yoncası türü ise iri 4 yapraklı yoncalardan oluşur. Bu yoncalar alıştıklarımızdan biraz farklıdır. En fazla 35 cm boyuna kadar çıkabilen bu türün yapraklarının ortasında bir koyuluk bulunmaktadır. Koyu kahverengi olarak tanımlanan bu renk bir gölgeyi ya da lekeyi andırmaktadır.
Oxalis Rosea türü isminden de anlaşılacağı gibi pembe renkli çiçekler açan bir süs yoncasıdır. Bu yonca türü bahçeler için sıklıkla tercih edilir. 30 cm kadar boylanabilen gösterişli çiçek Oxalis Rosea, parlak yapraklara sahiptir. Yeşil renkli yaprakların çiçekleri ise pembe ve büyüktür. Bol çiçeklenen bu tür yaz ve sonbahar ayları boyunca renkli çiçeklerini koruyabilmektedir.
Oxalis Acetosella en gösterişli ekşi yonca bitkisi türleri arasında yer almaktadır. Birçok yonca türünün aksine yapraklarından çok çiçekleri dikkat çeker bu tür, diğer popüler yoncalara nazaran daha kısadır. Çok yıllık bir bitki olan ve yaklaşık 5 – 10 cm’e dek kadar boylanabilen bu bitkinin beyaz zarif çiçekleri vardır. Eflatun renkli damarların bulunduğu beyaz çiçekler kimi zaman pembe renkli de olabilmektedir.
Süs Yoncası Bitkisinde Yaygın Görülen Sorunlar
Gelişmeleri için uygun koşullar sağlandığı müddetçe süs yoncası bitkilerinin bakımı genellikle kolaydır. Ancak çevresel nedenlere bağlı olarak bazı yaygın görülen sorunlar oluşabilir.
Yaprakların Dökülmesi
Yaprak dökülmesi genellikle su veya ışığın (ya da her ikisinin) yetersiz olmasından kaynaklanır. Ancak, havalar ısınıyorsa bitkinin doğal uyku dönemine girdiğinin de bir belirtisi olabilir. Bitkinizin uykuya girmemesi gerekiyorsa biraz daha ışık almasını sağlayarak yaprakların canlanıp canlanmadığına bir bakın. Toprağını fazla kuru bırakmadığınızdan da emin olun.
Yaprakların Kahverengileşmesi
Yaprakların kahverengileşmesi veya normal canlı rengini kaybetmesi de süs yoncası bitkisinin uykuya giriyor olduğunun bir belirtisi olabilir. Bitkinizin bu doğal sürece girmesine izin verin, sulamayı ve besin vermeyi azaltın. Yeni büyümeyi gördüğünüz anda normal sulama ve besin rutininize kaldığınız yerden devam edebilirsiniz. Bu noktada bozulan yaprakları budayabilirsiniz.
Süs Yoncası Hakkında Sıkça Sorulan Sorular
Süs Yoncasının Bakımı Kolay mıdır?
Uygun ortam sağlandığında süs yoncalarının bakımı oldukça kolaydır.
Süs Yoncaları Ne Kadar Hızlı Büyür?
Süs yoncaları orta hızda büyür. Bu bitkiler ekildikten 10 hafta kadar sonra çiçek açar.
Süs Yoncası Bir Ev Bitkisi midir?
Süs yoncaları, ışık alan aydınlık bir pencerenin önüne konularak ev bitkisi olarak yetiştirilebilir.
