“Dianthus” ismiyle de bilinen yabani karanfil (Dianthus caryophyllus), genellikle kesme çiçek olarak kullanılmak üzere yetiştirilen, çok yıllık bir bitkidir. Yabani karanfillerle hazırlanmış bir aksesuara, yaka çiçeğine ya da bukete hangimiz gönlümüzü kaptırmamışızdır ki! Yabani karanfil, dianthus’un (karanfil) bir türüdür. Bu eşsiz bitkiler “pembe karanfil” olarak da bilinir; zira doğal renkleri, pembe, beyaz, mercan rengi ve kırmızının çok sayıda büyüleyici tonunu yansıtır. Beyaz renkli yabani karanfiller genellikle özel günler ya da tatil günleri için çeşitli renklere boyanır. Hakiki yabani karanfillerin çiçek aranjmanlarında kolayca ön plana çıkan, kendilerine has bir zarafeti vardır. Karakteristik ve biraz da baharat olan karanfilin kokusunu andıran, baş döndürücü kokularının yediden yetmişe herkesi büyülediğini de unutmamak gerek!
Antik Yunan metinlerine göre karanfil iki bin yılı aşkın süredir yaygın bir biçimde yetiştirilmektedir. Bu eşsiz bitkinin anavatanını saptamak zordur; fakat bazı bitkibilimciler bitkinin kökeninin Akdeniz bölgesi civarı olduğunu iddia etmektedirler. “Dianthus” kelimesi Yunanca “ulvi çiçek” anlamına gelmektedir. “Yabani karanfil (carnation)” ise “taç” veya “çelenk” karşılığını bulan Latince bir sözcüktür.
Yabani Karanfil Bakımı
Karanfillerin bakımı ve yetiştirilmesi oldukça pratiktir. Yabani karanfil (Dianthus carophyllus) 7-10 arası dayanıklılık kuşağında sorunsuzca büyümektedir. Diğer karanfil türlerine kıyasla soğuğa pek dayanıklı değildir. Karanfiller ömürleri kısa olan çok yıllık bitkiler olarak bilinseler de uygun şartlar sağlandığı müddetçe bu büyüleyici bitkilerin zarafetlerini ve emsalsiz kokularını çevrelerine sunduklarına yıllarca tanık olabilirsiniz. Capcanlı renkleri ve mevsimlik bakımlarının son derece kolay oluşu ile bu bitkiler bahçelerin gözdesi haline gelir.
İlk kez çiçek açtıktan sonra yabani karanfilin solan kısımlarını koparmak büyüme döneminin ilerleyen aşamalarında yeniden açmasını garantiler. Bu çiçekler malçsız mükemmel bir şekilde büyüyebilirler; ancak malçlama yapmak isterseniz de boyalı malç yerine doğal bir malç tercih etmenizde yarar vardır. Tüm karanfil türleri gibi yabani karanfiller de geyiklerin ilgisini pek fazla çekmeyen bitkilerdir. Ne var ki, tavşanlar bu bitkilerin yapraklarını kemirmeyi pek severler.
Toprak
Yabani karanfillerin “tatlı” toprak olarak da adlandırılan, kusursuz drenaja sahip ve alkalin topraklara ihtiyaçları vardır. Alkalin topraklarda kalsiyum, magnezyum ve sodyum oranları biraz daha fazladır. Toprağınız asidik olmaya meyilli ise yabani karanfillerinizi dikerken toprağınızın içine biraz kireç eklemek iyi bir başlangıç yapmanızı sağlar.
Işık
Tam gün güneş almaları onlar için ideal olsa da yabani karanfiller kısmen gölgede kalmayı da severler. Öğleden sonra çok parlak ışığa maruz kalmaları, parlak renkli yabani karanfillerin taçyapraklarını soldurur. Mümkünse yabani karanfillerinizi, çiçeklerinin taze, renklerinin ise parlak kalması için yakıcı öğleden sonrası güneşinden ziyade sabah güneşi alabilecekleri bir yere koymalısınız.
Sulama
Yabani karanfiller kuraklığa oldukça dayanıklıdırlar; fakat ilkbaharda goncaları belirmeye başladığında düzenli olarak sulanmaları gerekir. Yazın kurak geçen dönemlerinde ise fazladan su isteyebilirler. Bitkinizin tabanını sulamanız daha iyidir. Bununla birlikte, bitkinizi aşırı sulamamaya özen göstermelisiniz. Aksi takdirde, yaprakları sararır ve çiçeklerin taçyaprakları da aşağı doğru sarkar ya da dökülür.
Isı ve Nem
Yabani karanfil ılıman ortamları sever; aşırı ısıda ise solar. Bu çiçekler için ideal olan düşük nem oranıdır. Ne var ki, aşırı sıcak havalarda bitkinize zaman zaman ve hafifçe soğuk su püskürtmeniz az da olsa serinlemesine yardımcı olur.
Yabani karanfilin yaprakları kedilerin yutması halinde hafif dereceli toksisiteye neden olur. Bu durumda, kediler kusabilir ve/veya kedilerde ishal görülebilir. Bu bitkinin ne kadarını sindirdiğine bağlı olarak kediniz birden fazla kez kusabilir. Kusmayı takip eden semptomlar arasında hafif dereceli sıvı ya da iştah kaybı görülebilir. Bu tür belirtiler birkaç saat içinde geçecektir. Kedinizin taze suya erişmesini sağlayın. Yabani karanfilin içinde kızarıklığa ya da kedinizin yemesi durumunda ağzının etrafının şişmesine neden olabilecek, cilt tahrişi sorununu ortaya çıkaran bazı bileşenler mevcuttur. Şayet daha ciddi semptomlar söz konusuysa veya kediniz 8 saat sonra bile iyileşme belirtisi göstermiyorsa veterinerinize danışmalısınız. Köpeklerde ise yabani karanfilden zehirlenme vakası kendini cilt iltihabı ve sindirim sorunlarıyla belli eder.
Yabani Karanfil Türleri
Yabani karanfilin ev ortamında bitki yetiştiriciliği ile ilgilenenlerin ulaşabileceği üç temel türü vardır: büyük çiçekli yabani karanfiller (klasik yabani karanfiller), cüce çiçekli yabani karanfiller ve mini ya da minyatür karanfiller. Aşağıdaki kültivarlar ise bilinen binlerce türün çok küçük örneklerini teşkil etmektedir:
- Chabaud yabani karanfilleri: Bu büyük, klasik görünümlü yabani karanfillerin “Jeanne Dionis” (beyaz), “Benigna” (kenarları morumsu kırmızı bir tona sahip beyaz renkli Picotee karanfili), “Aurora” (donuk pembeden koyu pembeye kadar çeşitli tonlar sergiler), “Orange Sherbet” (sıcak, koyu mercan rengi) ve “La France” (klasik uçuk pembe) da dahil olmak üzere çok çeşitli kültivarları vardır.
- “Elegance” (kenarları pembe olan beyaz karanfiller), “Exquisite” (kenarları mor olan beyaz karanfiller) ve “Rony” (kıpkırmızı) gibi kültivarları içeren mini yabani karanfiller
- Çiçekleri iç içe açan bazı büyüleyici türler arasında ise “Appleblossom Burst” (orta kısımları koyu kırmızı olan, pembe tonlarındaki karanfiller), “Double Bubble” (parlak ciklet pembesi), “Grace Bay” (kenarları morumsu kırmızı bir renk sergileyen, krem rengi çiçekleri olan eski bir tür) ve “Rosy Cheeks” (orta kısımları turuncu olan donuk pembe karanfiller) gibi küçük kültivarlar bulunmaktadır.
Tohumdan Yetiştirme
Yabani karanfillerinizi tohumdan yetiştirmek istiyorsanız soğuğa dayanıklılık açısından yaşadığınız bölgeye uygun olan türleri seçmelisiniz. Tohumlarınızı evinizdeki güneşli bir pencerenin önünde, bölgenizdeki son don tarihinden altı ila sekiz hafta önce yetiştirmeye başlayabilirsiniz. Tohumlarınızı toprak karışımına ekmeniz idealdir. Onları evvela toprak yüzeyine serpin ve üstlerini toprakla hafifçe kapatın. Nemli kalmaları için üzerlerine biraz su püskürtün ve saksıyı streç filmle gevşekçe sarın ki sera etkisi yaratabilesiniz. Tohumlar üç gün içerisinde çimlenecektir.
İki-üç yaprak belirmeye başlayınca filizlerinizi kendi saksılarına alın ve don tehlikesi geçip de dışarıya dikmeden önce en az 10-12 santimetre uzunluğa erişmelerini bekleyin. Yabani karanfil tohumlarınızı don tehlikesi geçtikten sonra dışarıya da ekebilirsiniz; ancak ilk yıllarında çiçeklenmeyebilirler. Bitkilerinizin kışı çok yıllık türler olarak atlatabilmeleri için bu işlemi soğuğa dayanıklılık haritasında en az 6. bölgede yaşıyorsanız gerçekleştirmelisiniz.
