Yelpaze çiçekleri, yazın bitki yetiştiricilerinin saksılarına hayat katabilecek, sıcağa dayanıklı bitkilerdir. Bu bitkiler, 37 santigrat derecenin üstünde olan, tam güneş alan yerlerde bile kalın sapları sayesinde kuraklığa tolerans gösterebilirler.
Yelpaze çiçekleri, el şeklini andıran, narin tomurcuklarını askılı sepetlerde yakından doya doya izleyebileceğiniz, şahane türlerdir. Donun ilk emareleri görülmeye başladığında solan bu çiçeklerden bir sonraki sezon için birkaç sap kesip saksıya dikmeniz mümkündür.
Yelpaze Çiçeği Bakımı
Yelpaze çiçeği yazın en sıcak günlerinde bile tomurcuklarını dökmemesiyle sıcak iklimlerin göz bebeğidir. Bu bitkilerden uç almanız veya onları gübrelemeniz pek gerekmez. Yelpaze çiçeklerinin solması genellikle aşırı sulamadan ya da toprağın iyi drene edilmemiş olmasından kaynaklanır. İhtiyaç duydukları ısıyı ve güneş ışığını tedarik ettiğiniz, biraz da suladığınız müddetçe bitkileriniz çok az bakımla güzelce serpilecektir.
Işık
Yelpaze çiçeğinizin en güzel şekilde açması için onu kısmen güneş alan bir yere koymalısınız. Sıcak ve kurak çöl bölgelerinde yetiştirilen bitkiler ağaçların gölgesinde büyüyebilecekleri bir yere dikildiklerinde daha sağlam kalırlar.
Toprak
Yelpaze çiçeklerinin serpilmeleri için verimli toprak şart değildir. Ortalama düzeyde verimliliğe sahip bir toprak yeterli iken bitkilerin sağlıklı bir şekilde büyümeleri için drenajın iyi düzeyde olması elzemdir. Bahçede büyüyen bitkilerin topraklarının ise yoğun killi topraklarla ıslah edilmesi veya bu bitkilere yükseltilmiş tarhlarda bakılması gerekir.
Sulama
Yelpaze çiçekleri kuru yerlerde büyümeyi tercih etseler de tam anlamıyla kurak bölge bitkileri olmadıklarından ara sıra sulanmaları gerekir. Islak toprakta büyüyen bitkiler mantar sivrisineklerine davetiye çıkarabilir veya kök çürümesine yakalanabilirler. Sulama yapmadan önce toprak yüzeyinin kurumasını beklemenizde yarar vardır. Solan bitkiler sulamanın ardından çabucak canlanacaklardır.
Isı ve Nem
Yelpaze çiçekleri ne çok ılıman ne de çok sıcak olan havalarda coşarlar. Hava sıcaklığının 15 santigrat derecenin altına düşmesi bu bitkilerin çiçeklenmesini yavaşlatır ya da sekteye uğratır. 21-30 santigrat derecelerde seyreden sıcaklıklar bitkilerin derli toplu bir görünüm sergileyerek hallerinden memnun bir şekilde büyümelerini sağlar; ancak daha yüksek sıcaklıklar da bu bitkileri mutlu edecektir. Yelpaze çiçekleri yüksek nem oranına da hayır demezler.
Gübre
Anavatanı Avustralya’nın verimsiz koşullarına alışık olan yelpaze çiçeği hafif beslenmeyi sorun etmez. Fosfor oranı düşük olan, dengeli gübre tercih etmeniz yerinde olacaktır; zira fosfor çiçeklerde ve yapraklarda renk değişimine sebebiyet verebilir. Bitkinize büyüme dönemi boyunca ayda bir kere gübre vermelisiniz.
Saksıya Dikme ve Saksı Değişimi
Saksıda kolaylıkla yetiştirebileceğiniz yelpaze çiçeğiniz için hafif bir toprak karışımı ideal olacaktır. Toprağı kumlu olan bir bölgede yaşıyorsanız kaynaklarınızı esnetmek adına bu karışımı kumlu toprakla harmanlayabilirsiniz. Bu bitkiler genellikle saksı değişimi gerektirmeden yaşam döngülerini sonlandırmaktadırlar.
Yelpaze Çiçeğinin Çoğaltılması
Bitkilerinizin kışı geçirmeleri için yaz sonunda onlardan sap kesmeyi tercih edebilirsiniz. Bunun için tomurcuklanmayan bir sapı kesmelisiniz. Kestiğiniz kısmın ucunu köklendirme hormonuna batırdıktan sonra temiz bir toprak karışımına yerleştirin. Kestiğiniz kısmı çok az nemli tutmalısınız; zira aşırı sulama çökerten hastalığına yol açabilir. Bir ay içerisinde kökler oluşmaya başlayacaktır.
Yelpaze Çiçeğinin Türleri
Yelpaze çiçeklerinin “Fairy” isimli türleri mavi, pembe ya da beyaz renkler sergileyen, 15 santimetre uzunluğunda olan, derli toplu bitkilerdir. “Whirlwind” isimli türlerinin çabucak büyüdüğü bilinir. Bu bitkiler saksılarda veya bahçenizin köşelerinde güzelce yayılırlar. “Purple Fanfare” adlı tür, büyüme dönemi boyunca eflatun-mavi renklerde çok sayıda çiçek açar. “Carpet” adı verilen tür ise gür bir yer örtücü bitki olarak bilinmektedir.
Budama
Çoğu tırmanıcı tek yıllık bitki gibi yelpaze çiçeğinin de derli toplu görünmesi ve uzun, sırık gibi saplar üretmesindense dallanarak büyümesinin teşvik edilmesi için az da olsa budanması gerekir. Kendi kendini temizleyebilen bir bitki olan yelpaze çiçeğinin solan kısımlarının koparılması gerekmez. Bununla birlikte, bitkinizi yeniden açmaya ve çok daha fazla çiçek üretmeye teşvik etmek adına ilk büyük çiçeklenme döneminin ardından onu yarıya kadar budayabilirsiniz.
Saksıda Yetiştirme
Bahçeye konabilen ve çokça bitkiyi alabilen saksılar yelpaze çiçeklerinin güzelliklerini saçabilmeleri için ideal yerlerdir. Onları saksının en önüne dikip yan tarafa doğru yayılmalarını ve saksının köşelerini kaplamalarını keyifle izleyebilirsiniz. Yelpaze çiçekleri, Meksika zinyası, Afrika sardunyası ve tropikal Japon gülü gibi güneşi ve sıcak havayı seven diğer bitkilerle sıkı fıkı büyüyebilirler. Tıpkı yelpaze çiçeği gibi bu çiçekler de iyi drene edilmiş toprağa ihtiyaç duyarlar ve aşırı sulanmayı sevmezler.
Tohumdan Yetiştirme
Yelpaze çiçeklerini tohumdan yetiştirmek biraz meşakkatli olabilir. En yüksek çimlenme oranını taze bir tohumdan alabilirsiniz. Tohumlarınızı ilkbaharda, yaşadığınız bölgedeki son dondan yaklaşık iki ay önce kumlu bir toprak karışımına ekebilirsiniz. Tohumlara hafifçe su püskürtmenizde ve onları 21 santigrat derecelik bir yerde tutmanızda yarar vardır. Çimlenme 14 ila 21 gün içinde gerçekleşecektir.
Yaygın Görülen Haşereler ve Hastalıklar
Avustralya’da doğal olarak yetişen pek çok tür gibi yelpaze çiçeği de dayanıklı bir bitkidir ve pek fazla haşere ya da hastalık sıkıntısı olmaz. Fazlasıyla uzun süren kuraklık dönemlerine maruz kalan bitkilere kirpik kanatlı böcekler musallat olabilir. Haşerelerden kurtulmak için yelpaze çiçeklerinize su püskürtmekten kaçınmalısınız; zira bu bitkiler kelebekler için önemli birer nektar kaynağıdırlar.
Yelpaze Çiçeği vs. Lobelya
Tek yıllık bir tür olan lobelya (Lobelia erinus) uzaktan yelpaze çiçeğini epeyce andırır. Lobelya çiçeği küçüktür, gürdür ve benzer bir yelpaze şekline sahiptir (yelpaze çiçeğindeki beş adet taçyaprağımsı şekle kıyasla lobelyanın aşağıya dönük üç adet taçyaprağı vardır). Tek yıllık lobelya çiçeklerinin mavi, beyaz ve pembe türleri mevcuttur. Bu iki bitki arasındaki en bariz fark lobelyaların serin havalara düşkün olmaları ve yaz sıcakları artınca solmalarıdır. Solan lobelyalarınızın yerine yelpaze çiçekleri dikerek bahçenizin güzelliğini sergilemeye kaldığı yerden devam etmesini sağlayabilirsiniz.
